Η παγκόσμια πολιτεία των γραμμάτων

Βασισμένη στο μοντέλο του λογοτεχνικού πεδίου του Πιερ Μπουρντιέ, έτσι όπως περιγράφεται κατά κύριο λόγο στους “Κανόνες της τέχνης” (Εκδ. Πατάκη, 2006), η Πασκάλ Καζανοβά επιχειρεί εδώ να περιγράψει τη γένεση και τη δομή του παγκόσμιου λογοτεχνικού χώρου. Αυτή η “παγκόσμια πολιτεία των γραμμάτων” έχει τον δικό της μεσημβρινό του Γκρίνουιτς, που αποτελεί και το μέτρο της καινοτομίας και της νεωτερικότητας των έργων. Ο τρόπος πρόσβασης των συγγραφέων αλλά και των χωρών σ’ αυτόν τον παγκόσμιο χώρο, οι στρατηγικές που υιοθετούν οι πρώτοι προκειμένου να περάσουν από την αφάνεια στην ορατότητα, δηλαδή στη λογοτεχνική ύπαρξη, είναι τα βασικά ζητήματα στα οποία εστιάζει η συγγραφέας. Με τη μελέτη της αυτή, η Καζανοβά ανασυστήνει την ιστορία και περιγράφει τη δομή αυτού του λογοτεχνικού κόσμου. Όμως η χώρα της λογοτεχνίας δεν είναι το μαγικό νησί των καθαρών μορφών. Είναι ένα άνισο σύμπαν, μια επικράτεια όπου οι λιγότερο προικισμένοι λογοτεχνικά υφίστανται μια αόρατη βία. Η ιστορία της οικουμενικής λογοτεχνίας που προτείνεται εδώ είναι και η ιστορία των εξεγερμένων και των επαναστατών, που κατάφεραν να ανατρέψουν τον λογοτεχνικό νόμο και να επινοήσουν, μέσα από τη δημιουργία νέων μορφών, την ελευθερία τους ως συγγραφέων. Τα κείμενα του Κάφκα, του Τζόυς, του Φόκνερ ή του Μπέκετ, αλλά και του Άρνο Σμιτ, του Μάριο ντι Αντράντι, του Ίψεν, του Ανρί Μισό, του Εμίλ Σιοράν, του Νάιπολ, του Χουάν Μπένετ, του Ντανίλο Κις, του Ραμούζ και πολλών άλλων ξαναδιαβάζονται και επανερμηνεύονται ως διακυβεύματα ειδικών αγώνων, παρέχοντας έτσι ένα κριτικό οπλοστάσιο σε όλους εκείνους που αρνούνται τα αυτονόητα και τις επιταγές της παγκόσμιας λογοτεχνικής τάξης. “Ένα φιλόδοξο στοιχημα: μια ιστορία της διεθνούς λογοτεχνίας βασισμένη σε νέες μεθόδους ερμηνείας, μια ιστορία που παρακάμπτει τους “συνήθεις ιστορικούς νόμους”. (Marie Alstadt, “Marianne”) “Συνεχίζοντας τις εργασίες του Μπουρντιέ (ιδίως στους “Κανόνες της τέχνης”), η Πασκάλ Καζανοβά αφουγκράζεται τη μικροϊστορία και τη μακροϊστορία της λογοτεχνίας. Υπερασπίζεται μια διαυγή λογοτεχνική κριτική, που θέτει υπό αμφισβήτηση το ίδιο της το βλέμμα, αλλά και τον εθνοκεντρισμό και τους αναχρονισμούς”. (C. Portevin, “Telerama”) “Η Πασκάλ Καζανοβά προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο ανάγνωσης της λογοτεχνικής ιστορίας: ως αφήγησης ενός περίπλοκου και πλανητικού αγώνα τον οποίο διεξάγει κάθε συγγραφέας, κάθε εθνική λογοτεχνία, κάθε γλωσσική επικράτεια προκειμένου, μέσω της απόλυτης ιδιαιτερότητας ενός λογοτεχνικού προγράμματος, να φτάσει στην οικουμενικότητα” (Pierre Lepape, “Le Monde”)