Η παιδεία του Στωικού

Ο Άλβαρο Κοέλιο ντε Αταΐντε, 14ος Βαρόνος ντε Τέιβε, είναι ένας ακόμη ετερώνυμος του Φερνάντο Πεσσόα. Ευπατρίδης, διανοούμενος “άκαμπτος και συγκρατημένος”, αποτυχημένος εραστής και τελειομανής δημιουργός, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της φανταστικής ζωής του σε μια αγροικία στα περίχωρα της Λισαβόνας, αφιερώνοντας τον καιρό του στη σύνταξη σημειώσεων και αποσπασμάτων, καταλείποντας ένα “συνονθύλευμα πραγμάτων” ενός έργου που τελικά δεν είχε γράψει. Έχοντας κατακτήσει “τη χρήση της λογικής στην πληρότητάς της” ή έχοντας φτάσει “στον κορεσμό του τίποτα, στην πληρότητα του κανενός πράγματος”, οδηγείται στην αυτοκτονία. Πριν από το μοιραίο διάβημα, ο Τέιβε καίει όλα του τα κείμενα εκτός από το έσχατο και μοναδικό χειρόγραφό του, ένα “πνευματικό υπόμνημα” της στωικής του παιδείας και μια απολογία για την απόφασή του να δώσει τέλος στη ζωή του.

Fernando Pessoa (Συγγραφέας)

Ο Φερνάντο Αντόνιο Νογκέιρα Πεσσόα γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 13 Ιουνίου 1888 και πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1935. Την παραμονή του θανάτου του, σημειώνει από την κλίνη του νοσοκομείου: “I Know not what tomorrow will bring”. Αυτό που το μέλλον έφερε αναμφισβήτητα είναι η καταξίωση του ως ενός από τους σημαντικότερους ποιητές του εικοστού αιώνα. Ο Πεσσόα είναι ταυτόχρονα ποιητής και μύθος ποιητικός. Έζησε τη ζωή του στα όρια της ανυπαρξίας, δημοσίευσε ελάχιστο μέρος του τεράστιου έργου του, ενός έργου ανολοκλήρωτου και πολλαπλού, το οποίο κληροδότησε στις μέλλουσες γενιές κλεισμένο στο περίφημο μπαούλο, εξασφαλίζοντας έτσι την υστεροφημία του.
Ελάχιστα γεγονότα συνθέτουν τη βιογραφία του: θάνατος του πατέρα του, μετακίνηση μαζί με τη νέα του οικογένεια στο Ντέρμπαν της Αφρικής, αγγλική παιδεία, επιστροφή στη Λισαβόνα, βιοπορισμός ως αλληλογράφος σε εμπορικούς οίκους, ένας λευκός έρωτας, πολλή μοναξιά. Η πολυσχιδής ποιητική ζωή του βρίσκεται στους αντίποδες της βιογραφίας του. Ο Πεσσόα, ο οποίος υπογράφει το έργο του με το όνομα του αλλά και με τα 72 καταγεγραμμένα ετερώνυμά του, συνιστά μοναδικό παράδειγμα στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Κύριοι συντελεστές σε πρωτοτυπία αλλά και παραγωγικότητα οι εξής τέσσερις ετερώνυμοί του: ο δάσκαλος όλων Αλμπέρτο Καέιρο, ποιητής του “Φύλακα των κοπαδιών”, ο εκκεντρικός ναυπηγός μηχανικός Άλβαρο ντε Κάμπος, ποιητής της “Θαλασσινής ωδής” και του “Καταστήματος φιλικών”, ο επικούρειος, στωικός κλασικιστής συνθέτης ωδών Ρικάρντο Ρέις και, τέλος, ο Μπερνάρντο Σοάρες, συγγραφέας του “Βιβλίου της ανησυχίας”. Αριστοτεχνικός διευθυντής αυτής της ιδιόμορφης ορχήστρας ο ίδιος ο Φερνάντο Πεσσόα, ο ποιητής του “Μηνύματος”, ο διηγηματογράφος του “Αναρχικού τραπεζίτη”, ο ακάματος δοκιμιογράφος επί παντός του επιστητού, ο θεατρικός συγγραφέας ενός ανολοκλήρωτου “Φάουστ”, ο οποίος ορίζει την τέχνη του λέγοντας: “Προσποίηση είναι του ποιητή η τέχνη”.

 

Νίκος Πρατσίνης (Μεταφραστής)

Ο Νίκος Πρατσίνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Αποφοίτησε από το Χημικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης. Παρακολούθησε σπουδές Πορτογαλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Λισσαβόνα και, επιστρέφοντας το 1991 στην Ελλάδα, παρακολούθησε μονοετές σεμινάριο διερμηνείας. Εργάζεται ως μεταφραστής και διερμηνέας (ισπανικά, πορτογαλικά και αγγλικά), είναι μέτοχος της εταιρίας COM Ν. Πρατσίνης-Κ.Ζησίμου ΟΕ, Διερμηνεία-Μετάφραση και έχει διδάξει επί σειρά ετών μετάφραση στην Ελλάδα και το εξωτερικό (ΕΚΕΜΕΛ, ABANICO, Ελληνοαμερικανική Ένωση, Πανεπιστήμιο της Malaga).
Έχει μεταφράσει στα πορτογαλικά Καβάφη και Σεφέρη και το 1995 έλαβε το Πρώτο Βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για μετάφραση μέρους του έργου του Καβάφη στα πορτογαλικά σε συνεργασία με τον J. M. Magalhaes, από τις εκδόσεις Relogio d’ Agua με τον τίτλο “Konstandinos Kavafis: Poesias e Prosas”.
Είναι μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Ισπανιστών και έχει συνεργασθεί με ελληνικά και ξενόγλωσσα περιοδικά.

 

Μαρία Παπαδήμα (Επιμέλεια)

Η Μαρία Παπαδήμα σπούδασε Γαλλική Φιλολογία, Συγκριτική Λογοτεχνία και Μετάφραση στην Αθήνα, το Παρίσι, τις Βρυξέλλες και τη Λισαβόνα. Εργάστηκε επί μια δεκαετία ως μεταφράστρια στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κύρια πεδία των επιστημονικών της ενασχολήσεων: η γαλλόφωνη λογοτεχνία, η λογοτεχνική μετάφραση και το έργο του Φερνάντο Πεσσόα. Έχει μεταφράσει έργα των Οκτάβιο Πας, Σάμουελ Μπέκετ, Κώστα Αξελού, Μπλαιζ Σαντράρ, Μπαλζάκ, Φιλίπ Νεμό, μεταξύ άλλων, για τις εκδόσεις “Εξάντας”, “Ύψιλον”, “Εστία” κ.ά. Έχει εκδώσει μια ανθολογία βελγικού γαλλόφωνου διηγήματος στις εκδόσεις “Περίπλους”. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις για τη μετάφραση και τη λογοτεχνία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ συνεργασίες της έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά “Ποίηση” και “Μετάφραση”. Το 2008 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης για το έργο “Το βιβλίο της ανησυχίας” του Φερνάντο Πεσσόα, εκδόσεις “Εξάντας”.