Η τεχνική και ο χρόνος – 1. Το σφάλμα του Επιμηθέα

Τι είναι ένα τεχνικό αντικείμενο; Στην αυγή της δυτικής φιλοσοφίας, ο Αριστοτέλης αντιπαρέβαλε τα δημιουργημένα από τη φύση όντα, που έφεραν εντός τους τις απαρχές της κίνησης και της ηρεμίας, και τα κατασκευασμένα από ανθρώπους αντικείμενα, που δεν έφεραν εντός τους την πηγή της ίδιας της παραγωγής τους. Το ανά χείρας βιβλίο επανεξετάζει το αριστοτελικό επιχείρημα κα, αναπτύσσει την καινοτόμα εκτίμηση ότι το τεχνικό αντικείμενο μπορεί να ιδωθεί ως κάτι που έχει μια δική του ουσιώδη, διακριτή χρονικότητα και δυναμική. Η αριστοτελική εννοιολόγηση διατηρήθηκε, με τη μία ή την άλλη μορφή, μέχρι τον Μαρξ, ο οποίος συνέλαβε τη δυνατότητα μιας τεχνικής εξέλιξης. Στριμωγμένη ανάμεσα στη μηχανική και τη βιολογία, η τεχνική οντότητα κατέστη ένα σύμπλεγμα ετερογενών δυνάμεων. Παράλληλα και ενώ η εκβιομηχάνιση ανέτρεπε τη σύγχρονη τάξη της γνώσης και τη σύγχρονη κοινωνική οργάνωση, η τεχνολογία αποκτούσε μια νέα θέση στο πλαίσιο του φιλοσοφικού προβληματισμού. Η φιλοσοφία αντιμετώπιζε, για πρώτη φορά, έναν κόσμο στον οποίο η επέκταση της τεχνικής ήταν τόσο ευρεία, που η επιστήμη υπόκειτο ολοένα περισσότερο στο πεδίο της εργαλειακότητας, με τους σκοπούς της να προσδιορίζονται από τις προσταγές του οικονομικού αγώνα ή του πολέμου και με την επιστημική της υπόσταση να μεταβάλλεται αναλόγως. Η δύναμη που αναδύθηκε από εκείνη τη νέα σχέση εξαπολύθηκε στη διάρκεια των δύο παγκόσμιων πολέμων. Μέσα από την ιστορία της αριστοτελικής αξιολόγησης της τεχνικής, ο συγγραφέας επιστρατεύει τις ιδέες μιας ευρείας γκάμας στοχαστών – του Ρουσώ, του Χούσερλ και του Χάιντεγκερ, του παλαιοντολόγου Λερουά-Γκουράν, των ανθρωπολόγων Βερνάν και Ντετιέν, των κοινωνιολόγων Βέμπερ και Χάμπερμας και των αναλυτών συστημάτων.

Bernard Stiegler (Συγγραφέας)

 

Ροζαλί Σινοπούλου (Μεταφραστής)