Η χρησιμότητα των άχρηστων γνώσεων

Σε τί άραγε χρησιμεύει να διαβάσεις την Οδύσσεια ή ένα ποίημα της Σαπφούς; Σε τί άραγε χρησιμεύει να μελετήσεις λατινικά και αρχαία ελληνικά; Σε τί άραγε χρησιμεύει να ακούσεις Μότσαρτ, να επισκεφτείς τον Παρθενώνα, να δεις το ηλιοβασίλεμα από τον υπέροχο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο; Σε τί χρησιμεύει να θαυμάσεις τον πίνακα του Σεζάν Οι χαρτοπαίκτες; Σ’ αυτές τις παράλογες ερωτήσεις είχε ήδη απαντήσει εξαίρετα ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετά τα φυσικά. Σε όποιον τον ρωτούσε σε τί χρησιμεύει η φιλοσοφία απαντούσε ότι η φιλοσοφία «δεν χρησιμεύει», διότι δεν “κάνει εκδούλευση”, διότι δεν είναι στην υπηρεσία κανενός, διότι είναι μια επιστήμη αυθύπαρκτη πού διδάσκει το δρόμο προς την ελευθερία: ακριβώς όπως ένας ελεύθερος άνθρωπος “υπάρχει για τον εαυτό του και όχι για κάποιον άλλον”. Το να συγκρίνουμε τα πολιτισμικά αγαθά με το πετρέλαιο ή να αξιολογούμε μια έκθεση με βάση τον αριθμό εισιτηρίων που έκοψε σημαίνει ότι παραβλέπουμε αυτή καθεαυτή την αξία της ομορφιάς, την πολιτισμική λειτουργία που μπορεί να έχει ή τέχνη στη διαμόρφωση της ταυτότητας και της πολιτισμικής ανάπτυξης ενός λαού. Πράγματι, δεν συνειδητοποιούμε ότι η λογοτεχνία και οι ανθρωπιστικές γνώσεις, η κουλτούρα και η μόρφωση αποτελούν το ιδανικό αμνιακό υγρό μέσα στο οποίο οι ιδέες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, του κοσμικού χαρακτήρα της κοινωνίας, του δικαιώματος στην κριτική, της ανοχής, της αλληλεγγύης, του κοινού καλού μπορούν να αναπτυχθούν δυναμικά. Η παρούσα δίγλωσση έκδοση αποτελεί την έντυπη καταγραφή του κειμένου της ομιλίας του διακεκριμένου Ιταλού ακαδημαϊκού στο Μέγαρο Μουσικής στην Αθήνα, και ακολούθως στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στις αρχές Οκτωβρίου του 2015, που οργάνωσε το ΚΙΚΠΕ με το Megaron Plus.