Θεσμοί εξαιρετικού δικαίου στη ρεπουμπλικανική Ρώμη

Η μελέτη πραγματεύεται τους θεσμούς του iustitium και του senatus consultum ultimum δίνοντας έμφαση στη λειτουργία τους στον δημόσιο βίο, στις πολιτικές εξελίξεις τις οποίες προκάλεσαν και στον αντίκτυπο που είχαν στη διαμόρφωση του ρωμαϊκού πολιτεύματος. Η μελέτη αποτελείται από εισαγωγή, επτά κεφάλαια διαρθρωμένα σε τρία μέρη, εκτενές κεφάλαιο συμπερασμάτων και βιβλιογραφία. Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στη θεωρητική προσέγγιση των έκτακτων μέτρων που εφαρμόζονταν στη Ρώμη την εποχή της Respublica. Στο πρώτο κεφάλαιο συζητείται αναλυτικά ο θεσμός του iustitium (πολιτειακό πλαίσιο, καθ’ ύλην αρμόδια θεσμικά όργανα, σκοπός και συνέπειες της κήρυξης iustitium, σχέση με τον θεσμό του tumultus και με την κήρυξη δημόσιου πένθους). Το δεύτερο κεφάλαιο πραγματεύεται αναλυτικά τον θεσμό του senatus consultum ultimum (πολιτική και νομική λειτουργία του senatus consultum, συνθετικά στοιχεία του senatus consultum ultimum, σχέση με τον θεσμό της dictatura και με την κήρυξη δημόσιου εχθρού, νομικό πλαίσιο που καταστρατηγούσε η εφαρμογή του). Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο της ενεργοποίησης του iustitium και του senatus consultum ultimum στην πολιτική ζωή του τελευταίου αιώνα της Respublica (περ. 133-27 π.Χ.). Στο δεύτερο μέρος γίνεται εξαντλητική συζήτηση όλων των περιπτώσεων εφαρμογής του iustitium. Συγκεκριμένα, στο τέταρτο κεφάλαιο περιλαμβάνονται δεκαπέντε περιπτώσεις κήρυξης «γνήσιου» iustitium, ενώ στο πέμπτο κεφάλαιο συζητούνται εννέα περιπτώσεις «καταχρηστικού» iustitium. Αντίστοιχα, στο τρίτο μέρος γίνεται εξαντλητική συζήτηση όλων των περιπτώσεων εφαρμογής του senatus consultum ultimum. Ειδικότερα στο έκτο κεφάλαιο αποτιμώνται τρείς εικαζόμενες υποθέσεις στο πλαίσιο της πρώιμης και μέσης Respublica, ενώ στο έβδομο κεφάλαιο αναλύονται δεκαπέντε περιπτώσεις της περιόδου από το 133 μέχρι το 40 π.Χ. Τέλος, στο κεφάλαιο των συμπερασμάτων ανακεφαλαιώνονται και αναπτύσσονται περαιτέρω τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία εξειδικεύονται στις εξής ενότητες: Η τελολογική διάσταση του iustitium και του senatus consultum ultimum: το ουσιαστικό διακύβευμα· το θέμα του imperium σε σχέση με τις καταστάσεις εξαίρεσης· η σχέση του υπατικού imperium με τη συγκλητική auctoritas· ο χαρακτήρας των πράξεων που διαπράττονται κατά τη διάρκεια του iustitium και, τέλος, το ακανθώδες ζήτημα της νομιμότητας των ενεργειών που σχετίζονται με το senatus consultum ultimum.

Νικόλαος Φασνάκης (Συγγραφέας)