Ιστορία, έθνος και μυθιστόρημα στη μεταπολίτευση – Τραύμα, Μνήμη και Μεταφορά

H μελέτη της ελληνικής πεζογραφίας γινόταν μέχρι τώρα μέσα από διάφορα πρίσματα (γενιές, ξένες επιδράσεις ή ρεύματα), εδώ επιχειρείται μια διαφορετική της προσέγγιση μέσω του τραύματος, της μνήμης και της μεταφοράς, με τις έννοιες αυτές να χρησιμοποιούνται ως άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται οι συζητήσεις περί έθνους και μυθοπλασίας. Ο πιο πρόσφορος τρόπος για να δούμε το πώς αλλάζει η σχέση λογοτεχνίας και έθνους είναι μέσω του ιστορικού μυθιστορήματος. Το παλαιότερο ιστορικό μυθιστόρημα επεδίωκε να επιβεβαιώσει την εθνική ιστορία, να στηρίξει το έθνος, και ήταν γέννημα του ιστορισμού. Οι βασικές προϋποθέσεις του, όπως η χρονική απόσταση μεταξύ του χρόνου συγγραφής και της μυθιστορηματικής δράσης, ο διδακτικός του ρόλος ή η λειτουργία του ως συμπληρώματος της ιστορικής γνώσης, τίθενται υπό αμφισβήτηση. Το νέο μετα-ιστορικό μυθιστόρημα, απότοκο του μεταμοντερνισμού και επιβεβαίωση του παροντισμού, διερευνά την ετερότητα του έθνους, τις αποσιωπημένες πτυχές και τα τραύματα της εθνικής ιστορίας. Βλέπει το παρελθόν περισσότερο στο παρόν, αμφισβητεί τις εθνικές αλήθειες και δεν βασίζεται τόσο στη μαρτυρία όσο στη διερεύνηση του ιστορικού αρχείου, επιχειρώντας παράλληλα τη μετάβαση από το έθνος στον κόσμο και από την εσωστρεφή ματιά στη διασπορική. Η Μεταπολίτευση δεν φέρνει μόνο ένα νέου είδους μετα-ιστορικό μυθιστόρημα αλλά και νέες αναγνώσεις του παλαιότερου, καθώς η ιστορία δεν γνωρίζει το τέλος της αλλά αξιοποιεί τον ανατροφοδοτικό της διάλογο με τη μνήμη, το τραύμα και το αρχείο. Με έμφαση στη μεταπολιτευτική περίοδο και με συγκριτικές αναγωγές σε παλαιότερα κείμενα, σε αυτό το βιβλίο αναλύονται οι διάφοροι τρόποι εμπλοκής του μυθιστορήματος με το έθνος και την ιστορία του.

Δημήτρης Τζιόβας (Συγγραφέας)