Ιστορία και σημειωτική

Ο Ουσπένσκι στην Ιστορία και Σημειωτική παρουσιάζει τις θεωρητικές του υποθέσεις για το σημειωτικό μοντέλο της ιστορίας: την ιστορία ως αφήγηση του παρελθόντος (resgestae), δηλαδή ως μια ιστορική διαδικασία, ως παρελθόντα γεγονότα, ως μια όψη της επιτελεστικότητας των γεγονότων· και την ιστορία ως επιστήμη για το παρελθόν (historia rerumgestarum), που αναφέρεται στη γνωστική λειτουργία της κατανόησης του παρελθόντος, στην ιστορική γνώση. Η ιστορία, κατά τον Ουσπένσκι, είναι μια διαδικασία επικοινωνίας, όπου η πληροφορία εγγράφεται σε μια συγκεκριμένη γλώσσα (με την ευρύτερη σημειωτική έννοια). Η γλώσσα αυτή λειτουργεί ως κώδικας για την κοινωνία, ενώ η ιστορική διαδικασία δομείται κατ’ αναλογία της γλωσσικής δραστηριότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η γλώσσα ή ο «κώδικας επικοινωνίας» είναι το σύστημα των συμβολικών αντιλήψεων της κοινωνίας και εννοείται ως μηχανισμός παραγωγής κειμένων. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το επικοινωνιακό μοντέλο, η ιστορία νοείται ως ένα σύνολο πληροφοριών που είναι αποτέλεσμα επιλογής και οργάνωσής τους από τους φορείς της γλώσσας, δηλαδή από τη δεδομένη κάθε φορά κοινωνία. Με αυτή τη λογική, η κοινωνία όχι μόνο «διαβάζει» τα γεγονότα, αλλά αποδίδει σε κάθε γεγονός τη διάσταση κειμένου. Με άλλα λόγια, η ιστορία είναι κειμενική, όχι όμως καθαυτή· γίνεται κειμενική μέσα από την παράδοση που τακτοποιεί τα γεγονότα-«κείμενα» και παράγει τους μηχανισμούς ανάγνωσής τους.

B.A. Uspenskiy (Συγγραφέας)

Ο Μπορίς Αντρέεβιτς Ουσπένσκι γεννήθηκε στη Μόσχα το 1937. Είναι σοβιετικός και ρώσος φιλόλογος, γλωσσολόγος, σημειωτικός, ιστορικός της γλώσσας και της κουλτούρας και θεωρητικός της τέχνης. Έχει διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια της Ρωσίας και του εξωτερικού, μεταξύ αυτών στο Harvard University, Cornell University, Vienna University, University of Graz και στο Naples Eastern Univesrity. Τώρα είναι καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών Επιστημών. Ανήκει στην περίφημη σημειωτική Σχολή της Ταρτού-Μόσχας. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών και περιοδικών, ενώ οι δημοσιεύσεις του ξεπερνούν τις 500.

(Πηγή: “Εκδόσεις Θεμέλιο¨, 2022)

 

Αντωνία Διάλλα (Μεταφραστής)

Η Άντα Διάλλα είναι ιστορικός. Έχει σπουδάσει στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διδάσκει Ευρωπαϊκή Ιστορία στο τμήμα Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών. Έχει διδάξει Ρωσική Ιστορία και Ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης στα Πανεπιστήμια της Κρήτης και της Θεσσαλίας. Από το 1992 εργάζεται ως ερευνήτρια στο Ιστορικό Αρχείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (από το 2005 ως διευθύντρια). Συμμετέχει στην εκδοτική ομάδα του περιοδικού Historein. Πέρα από την ιστορία της Ρωσίας, τα ενδιαφέροντά της στρέφονται στη διανοητική ιστορία, την ιστορία των διεθνών σχέσεων και τη μελέτη του εθνικού φαινομένου.