Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της όταν η δημοκρατία δοκιμάζεται, υπονομεύεται και καταλύεται

Το 1974 αποτελεί σημείο τομής στη λογοτεχνία μας, που χωρίζεται σε μια πρώτη περίοδο, φορτισμένη ιδεολογικά, και σε μια δεύτερη, απαλλαγμένη από τραυματικές εμπειρίες. Ο χωρισμός δεν συνεπάγεται και αξιολογικές εκτιμήσεις. Κάθε μία περίοδος έχει τις δικές της σημασίες και αξίες. Η ύλη των προκείμενων τόμων Ζ΄ και Η΄ προσφέρεται για τις ακόλουθες εκτιμήσεις: Στα 1974 μοιάζει να κλείνει το κεφάλαιο της πεζογραφίας του Μεσοπολέμου, πρώτα για συμπτωματικούς λόγους (πεθαίνουν αρκετοί από τους κορυφαίους εκπροσώπους της), αλλά ενδέχεται να θεωρηθεί πως έχει εξαντληθεί το ιδεολογικό πεδίο στο οποίο αυτοί αναφέρονταν. Το ίδιο ίσως συνέβη με την αντίστοιχη ποίηση. Αν όμως υπολογίσαμε τα πρώτα αναστήματα (Ελύτης, Εγγονόπουλος, Ρίτσος), όχι απλώς φαίνεται αλλά και πιστοποιείται πως συνεχίζει να πνέει και πέρα από τις καταιγίδες. Από τη δεκαετία του ’60 και έπειτα έχει αρχίσει να επιβάλλει την παρουσία της η νέα γενιά των μεταπολεμικών πεζογράφων, διαφοροποιώντας το κυρίαρχο τοπίο της πεζογραφίας του ’30. Αντίστοιχα, και ίσως συντομότερα διαπιστωμένο, οι μεταπολεμικοί ποιητές με το έργο τους επέβαλαν μια νέα ποιητική κατάσταση η οποία εκτιμήθηκε και αξιολογήθηκε ευμενώς, ωστόσο άτολμα και περιστασιακά. Με την αίσθηση ότι η αξιολόγηση, ιδιαίτερα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας, παραμένει σε εκκρεμότητα όσο δεν ωριμάζουν οι όροι για να καταστεί το έργο της συνολικά και συγκριτικά προσιτό, η προκείμενη εργασία κατέβαλε την προσπάθεια να την καταγράψει ισότιμα και αναπτυγμένα ώστε να τεθεί πλέον σε όρους διαλόγου, όπως επιβάλλεται και το δικαιούται.