Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια της αυτοσχέδιας ανάπτυξης 1957-1963

Στα χρόνια που ερευνά ο ΣΤ΄ τόμος, η ποίηση αυξάνεται με τα έργα: “Η μεγάλη νύχτα και το παράθυρο” του Γ. Βαφόπουλου, “Το πρόσωπο και το είδωλο” του Γ. Θέμελη, “Ο καθρέφτης του μεσονυκτίου” της Ζωής Καρέλλη, πλουτίζεται, λίγο ή πολύ, με τα: “Εν ανθηρώ έλληνι λόγω” του Ν. Εγγονόπουλου, “Γραπτά ή προσωπική μυθολογία (1936-1946)” του Α. Εμπειρίκου, “Ο χρόνος και το ποτάμι” του Ν. Βρεττάκου, και αναβαθμίζεται με “Το ‘Αξιον Εστί” και τις “Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό” του Οδ. Ελύτη. Ο Γ. Ρίτσος αναδεικνύεται σε όλο το ποιητικό του εύρος, όπως φανέρωναν τα έργα: “Χρονικό”, “Όταν έρχεται ο ξένος”, “12 ποιήματα για τον Καβάφη”, και προβαίνει στις συγκεντρώσεις: “Ποιήματα (τόμ. Α΄ και Β΄)”. Ο Τ. Κ. Παπατσώνης εκδίδει την “Εκλογή Β΄”. Στην πεζογραφία εκδίδονται τα έργα: “Ο βραχόκηπος” και “Αναφορά στον Γκρέκο” του Ν. Καζαντζάκη, “Σέργιος και Βάκχος” του Μ. Καραγάτση, “Η κορομηλιά του Κοσμά Πολίτη”, “Ο ήλιος του θανάτου” του Π. Πρεβελάκη, “Μυστική ζωή” του ‘Αγγ. Τερζάκη, “Η κερκόπορτα” του Τ. Αθανασιάδη, “Δημήτριος Γαβριήλ” του Γ. Ν. ‘Αμποτ, “Στρόβιλος” του Γ. Μπεράτη και “Η τυφλόμυγα” του Αλκ. Γιαννόπουλου. Κυκλοφορούν οι μελέτες: “Δοκίμια κριτικής” του Δ. Νικολαρεΐζη, “Η μυθολογία της καβαφικής πολιτείας” του Τ. Μαλάνου, “Η νεώτερη ποίησή μας” (τόμ. Α΄ και Β΄) του Γ. Θέμελη, “Ο Καβάφης και η εποχή του” του Στρ. Τσίρκα, που θα ανοίξει νέο κύκλο στις καβαφικές προσεγγίσεις και θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις. Από άλλη πλευρά κοιταγμένο, την αναβάθμιση της λογοτεχνίας πραγματοποιούν οι άλλοτε νέοι, σήμερα πλέον ώριμοι, συγγραφείς με έργα στα οποία εικονογραφείται, αν εμπιστευθούμε την κρίση των πρεσβύτερων κριτικών, μια νέα κατάσταση ευδιάκριτα απέχουσα από το κατεστημένο πνευματικό πεδίο. Μπορούμε να υπογραμμίσομε τα έργα: “Τα ποιήματα (1941-1956)” και “Η συνέχεια 3” του Μ. Αναγνωστάκη, “Ποίηση, 1” του Δ. Π. Παπαδίτσα, “Με το πρόσωπο στον τοίχο”, “Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο” και “Τα στίγματα” του Μ. Σαχτούρη, “Η έλαφος των άστρων” και “Ο υπνόσακος” του Ν. Καρούζου. Από τους πεζογράφους διακρίθηκαν οι: Δ. Χατζής, Στρ. Τσίρκας, Σ. Πατατζής, Μ. Λαζαρίδης, Κ. Χατζηαργύρης, Μόνα Μητροπούλου, Σπ. Πλασκοβίτης, Ρένος Αποστολίδης, Ν. Κάσδαγλης, Αλ. Κοτζιάς, Ρ. Ρούφος, Α. Φραγκιάς, Τ. Κουφόπουλος, Τ. Αλαβέρας, Μ. Αλεξανδρόπουλος, Γαλάτεια Σαράντη, Π. Καλιότσος, Ν. Καχτίτσης, Τατιάνα Μιλλιέξ, Εύα Βλάμη, Κ. Ταχτσής. Από την επόμενη χρονικά σειρά των μεταπολεμικών ποιητών έτυχαν ευμενών κρίσεων οι: Ντ. Χριστιανόπουλος, Ν. Α. Ασλάνογλου, Κική Δημουλά, Β. Λεοντάρης, Α. Ζακυθηνός, Μ. Μέσκος, Θ. Γκόρπας. Από τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά των πεζογράφων ξεχώρισαν οι: Β. Βασιλικός, Μ. Κουμανταρέας, Xρ. Μηλιώνης, Θ. Βαλτινός, Π. Αμπατζόγλου, Γ. Χειμωνάς, Τ. Καζαντζής, Κωστούλα Μητροπούλου.

Αλέξανδρος Αργυρίου (Συγγραφέας)

Ο κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου (1921-2009) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλέξανδρος Κουμπής. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Ταυτόχρονα, φανέρωσε τις λογοτεχνικές του αρετές συνεργαζόμενος ως κριτικός βιβλίου με τα περιοδικά “Ελεύθερα Γράμματα” (Νοέμβριος 1947 έως Ιούνιος 1949) και “Ποιητική Τέχνη” (1947-49). Το 1950 πήρε το απολυτήριο του (Βασιλικού) Ναυτικού “άνευ κυανής λωρίδος”. Έκτοτε δούλευε επαγγελματικά σε μελέτες “φερόντων οργανισμών” (1950-1992). Συγχρόνως άρχισε να γράφει κριτικές βιβλίων στις εφημερίδες “Δημοκρατικός Τύπος” (1950), “Δημοκρατική” (1951). “Ημέρα” (1952) και στα περιοδικά “Στόχος” (1951), “Αγγλοελληνική Επιθεώρηση” (1953-54, περίοδος Γ. Π. Σαββίδη), “Καινούρια Εποχή” (1957-58), “Εποχές” (1963), “Ταχυδρόμος” (1965), “Νέα Πορεία” (1959-2009), “Κριτική” (1961) και “Η Συνέχεια” (1973). Έγραψε την “Εισαγωγή στη μεταπολεμική ποίηση” στην “Ανθολογία μεταπολεμικών ποιητών” των Ντίνου Γιωργούδη και Κ. Γεννατά (1957). Δημοσίευσε τακτικά επιφυλλίδες στην εφημερίδα “Το Βήμα” (1971-73 και 1979-85), και αραιά στις εφημερίδες “Μεσημβρινή” (1965) και “Η Καθημερινή” (1976-1980). Υπήρξε υπεύθυνος στο δεκάτομο λεξικό της “Εκδοτικής Αθηνών” για τα λήμματα λογοτεχνών του εικοστού αιώνα. Δίδαξε ιστορία λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, επί εξάμηνο, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ρέθυμνο (1963-64). Μετείχε στη συντακτική επιτροπή που εξέδωσε τα “Δεκαοχτώ κείμενα” (1970), τα “Νέα κείμενα 1 και 2” (1971) και το περιοδικό “Η Συνέχεια” (1973). Έχουν εκδοθεί τρία αντίτυπα μελετών του “εκτός εμπορίου” (1957-1962), τρία βιβλία με “επιμέλεια” και “εκτενείς εισαγωγές” του σε ανθολογίες-γραμματολογίες (1969-1988) και πέντε τόμοι δοκιμίων-μελετών του (1984-1996). Συγκέντρωσε, επιμελήθηκε και “ανέσυρε” την ύλη των ετών 1929-1939 στον τόμο: “Νικόλας Κάλας: κείμενα ποιητικής και αισθητικής”, 1982. Συμμετείχε σε είκοσι επτά “Σύμμεικτους” τόμους, για διάφορα θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας της (1961-1997). Καρπός της μεγάλης πείρας του και της συνεχούς μελέτης είναι η οκτάτομη “Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας και της Πρόσληψής της (1918-2000)” που αποτελεί βασικό βοήθημα για τη σπουδή των ελληνικών γραμμάτων. Αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τις άλλες σημαντικές Ιστορίες της Λογοτεχνίας, η δική του δίνει λιγότερη έμφαση στην αφηγηματικότητα και περισσότερη στη βιβλιογραφική πληρότητα. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο ότι καθρεφτίζει την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στα μάτια των συγχρόνων της μέσα από πλήθος παραθέματα. Μειλίχιος ως άνθρωπος, συναινετικός και καθόλου των άκρων, βοήθησε αναρίθμητους ερευνητές και λογοτέχνες στα πρώτα τους βήματα. Η ευρεία αποδοχή του αποτυπώθηκε στις πολλές τιμητικές διακρίσεις, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1999), έλαβε το Α΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου για το βιβλίο του “Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών” (1984), το Μέγα Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και για την συνολική προσφορά του το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2004). Πέθανε στην Αθήνα από επιπλοκές της υγείας του, στις 22 Μαΐου 2009, σε ηλικία 88 ετών.