Τι είναι η ιστορία της τέχνης; Ό,τι αφηγείται ο Πλίνιος, ό,τι περιλαμβάνει ο Bαζάρι στους Βίους του ή μήπως η Ιστορία της τέχνης των αρχαίων, το κύκνειο άσμα του Βίνκελμαν; Είναι βέβαιο ότι τα γραπτά όλων αυτών των συγγραφέων συνδέονται τόσο με την τέχνη όσο και με την ιστορία της. Ωστόσο το θέμα τού ανά χείρας βιβλίου είναι διαφορετικό. Αφορά το πώς η ιστορία της τέχνης συγκροτείται ως επιστήμη, το πώς δηλαδή προσδιορίζει το πεδίο μελέτης της, ταξινομεί το αχανές υλικό της, αναπτύσσει τον δικό της θεωρητικό λόγο. Θέση του συγγραφέα είναι ότι η διαδικασία αυτή πρέπει απαραιτήτως να συναρτηθεί με την ανάδυση του έθνους-κράτους: Η επιστήμη της ιστορίας της τέχνης υπήρξε από την αρχή, ιδίως στο γερμανόφωνο χώρο, φορέας διαμόρφωσης της ίδιας της εθνικής “ιδεολογίας” μέσα από το δίπολο μουσείο-πανεπιστήμιο. Στις σελίδες του βιβλίου περιγράφεται έτσι η δραστηριότητα των ιστορικών της Σχολής του Βερολίνου, το όραμα των νεαρών ρομαντικών (ανάμεσά τους και ο Γκαίτε) περί “βόρειου” Μεσαίωνα, η προβολή της ιταλικής Αναγέννησης από τον Γιάκομπ Μπούρκχαρτ, η εμπειρική μέθοδος του Τζοβάννι Μορέλλι, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των ειδημόνων, η αμφιλεγόμενη σταδιοδρομία του Μπέρναρντ Μπέρενσον. Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο δαιδαλώδες έργο του Αλόις Ριγκλ και των άλλων εκπροσώπων της Σχολής της Βιέννης, καθώς η περί “ύστερης αρχαιότητας” διαμάχη τους με τον “Αττίλα της ιστορίας της τέχνης” Γιόζεφ Στριγκόφσκι καθόρισε τη συζήτηση για την καταγωγή του ίδιου του νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο κύκλος κλείνει με την παρουσίαση της “δομικής” θεωρίας του εθνικοσοσιαλιστή Χανς Ζέντλμαϋρ, όπου μέσω της παραδειγματικής ανάλυσης της ζωγραφικής του Πίτερ Μπρούχελ αναδεικνύονται οι σφοδρές πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του μεσοπολέμου. Το παρόν βιβλίο φωτίζει έτσι όλες τις σημαίνουσες όψεις της διαδικασίας γέννησης τούτης της νέας επιστήμης που συγκροτείται στη χαραυγή της νεωτερικότητας επί του πολυκύμαντου ορίζοντα της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Το 512 σελίδων βιβλίο περιλαμβάνει 806 βιβλιογραφικές και ερμηνευτικές σημειώσεις, βιβλιογραφία 378 τίτλων, 91 (ασπρόμαυρες) εικόνες και ευρετήριο προσώπων.
Νίκος Δασκαλοθανάσης (Συγγραφέας)
Ο Νiκος Δασκαλοθανάσης γεννήθηκε στην Aθήνα το 1961. Είναι καθηγητής ιστορίας της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Σπούδασε αρχαιολογία στην Aθήνα (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο) και ιστορία της τέχνης στις Βρυξέλλες (Universite Libre de Bruxelles), το Παρίσι (Universite de Paris I, Pantheon-Sorbonne) και τη Νέα Υόρκη (The Graduate School and University Center of The City University of New York). Είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Aπό το 1994 υπήρξε αναπληρωτής αρχισυντάκτης του περιοδικού “The Art Magazine”. Έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, μια μονογραφία για τον Giorgio de Chirico (“Η ζωγραφική του Giorgio de Chirico: η άρθρωση του μεταφυσικού χώρου”, εκδόσεις Opera/Critica, 2001), ένα δοκίμιο για τη θεωρία του Clement Greenberg (“Aριάδνη”, τ. 9, 2003) και μια μελέτη για τον ιστορικό ρόλο του καλλιτέχνη (“Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο: από τον 19ο στον 21ο αιώνα”, εκδόσεις Άγρα, 2004), ενώ ήταν ένας από τους συγγραφείς του καταλόγου της έκθεσης σύγχρονης τέχνης “Outlook” (Aθήνα, ΑΣΚΤ-Τεχνόπολις-Μουσείο Μπενάκη, 2003). Έχει επίσης επιμεληθεί την ελληνική έκδοση των Πρακτικών της δίκης του Brancusi κατά του αμερικανικού Δημοσίου (“Brancusi κατά ΗΠΑ”, Aθήνα, εκδόσεις Ύψιλον, 2004), τον κατάλογο της έκθεσης στην ΑΣΚΤ “Συνομιλία; Τελευταία αποκτήματα του μουσείου Van Abbe” (Aθήνα, εκδόσεις Άγρα και Γκαλερί Bernier/ Eliades, 2002) καθώς και τις εκθέσεις και τους καταλόγους “Γιώργος Χατζημιχάλης. Έργα 1985-2000” (Aθήνα, Eθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 2001) και “Διδάσκοντας την τέχνη. H ιστορία της Aνωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών μέσα από το έργο των δασκάλων της” (Aθήνα, ΑΣΚΤ, 2004).
