Κρητική ποιητικότητα

Κρήτη, αρχές του 1900 Κάποιος, πρόσφατα αποφυλακισμένος, επιστρέφει στο χωριό του, αφού εξέτισε την ποινή του. Μαζί του φέρνει ένα χειρόγραφο σημειωματάριο εκατό και πλέον σελίδων που περιέχει μαντινάδες και άλλα τραγούδια της Κρήτης. Ο πρώην κατάδικος παραδίδει το σημειωματάριο σε οικογένεια του ίδιου χωριού, άγνωστο γιατί… Το ανθολόγιο αυτό της κρητικής ποιητικότητας των τελών του 19ου αιώνα περιλαμβάνει γνωστά αλλά και άγνωστα στιχουργήματα. Πιθανόν ο συντάκτης να συγκέντρωσε σε αυτό ποιήματα που άκουσε -ή και εμπνεύσθηκε- μέσα στη φυλακή… Κρήτη, δεκαετία του 1960 Ηλικιωμένη σε χωριό του νομού Χανίων έχει μαζέψει γύρω της μικρά και μεγάλα κορίτσια και τους τραγουδά τον θρήνο για τους Λαρεντζάκη και Παπαδάκη που είχαν απαγχονίσει οι τούρκοι το 1894. Κρατά στα χέρια της τη Συλλογή κρητικών τραγουδιών του Αριστείδη Κριάρη, την οποία πού και πού συμβουλεύεται. Μια έφηβη ακροάτρια, με στενογραφικές ικανότητες (!), καταγράφει το τραγούδι σε τέσσερα φύλλα αλληλογραφίας. Στο τέλος, μάλιστα, αισθάνεται την ανάγκη να παραθέσει εν είδει βιβλιογραφικής παραπομπής τον τίτλο, τον συγγραφέα, την πόλη και το έτος έκδοσης του βιβλίου που κρατά στα χέρια της η ηλικιωμένη. Το ίδιο μοιρολόι για τους Λαρεντζάκη και Παπαδάκη υπάρχει, μεταξύ άλλων στιχουργημάτων, και στο χειρόγραφο του 1900. Από την αντιπαραβολή των δύο χειρογράφων προέκυψαν πολύτιμα συμπεράσματα. Κεντρική Μακεδονία, μέσα της δεκαετίας του 1960 Σε στρατόπεδο πυροβολικού στο Πολύκαστρο Κιλκίς, κρητικοί φαντάροι τραγουδούν μαντινάδες του στρατού. Κάποιοι καταγράφουν τις μαντινάδες (αυτό γινόταν συνήθως πάνω σε πακέτα τσιγάρων) και, τελικά, τις στέλνουν στους δικούς τους στην Κρήτη μέσω της αλληλογραφίας για να τους πουν πώς περνάνε… Κρήτη, μέσα της δεκαετίας του 1980 Λαϊκός άνθρωπος προχωρημένης ηλικίας, με έμφυτες, όχι σχολικές, ικανότητες στον λόγο και με γερή μνήμη, καταγράφει σε κλασικά μπλε τετράδια αυτά τα οποία θεωρούσε πως έπρεπε να αφήσει στους μεταγενέστερους ως γλωσσική και πνευματική παρακαταθήκη: ευτράπελα περιστατικά και ανέκδοτα, παροιμίες, προσωπικές εμπειρίες και -αυτό που ενδιαφέρει το παρόν βιβλίο- τρία τραγούδια που είχε μάθει μικρός από τους γονείς του. Η αξία αυτών των στιχουργημάτων που παρατίθενται εδώ από τα χειρόγραφα μπλε τετράδια είναι ότι πρόκειται για τρία σχετικά άγνωστα σήμερα -και πιθανόν αδημοσίευτα έως τώρα- τραγούδια. Χανιά, αρχές της δεκαετίας του 2020 Στο πνεύμα της προηγούμενης λογοτεχνικής μου απόπειρας (ΣΑΝ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ, εκδόσεις Ραδάμανθυς 2019) συνεχίζω να καταγράφω το σύγχρονο βίωμα μέσα από την παραδοσιακή φόρμα του δεκαπεντασύλλαβου. Αυτήν τη φορά η ταξινόμηση γίνεται κατά ζεύγη εννοιών, σε μια ‘‘αριστοτελίζουσα’’ προσπάθεια κατηγοριοποίησης και ένταξης του υποκειμενικού μέσα σε ευρύτερα, κοινά πλαίσια πρόσληψης, οπότε ο τίτλος ΑΓΚΑΛΙΑΣΤΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ δεν είναι μόνο συναισθηματικός, είναι και πραγματολογικός. Η παρούσα αποτύπωση της κρητικής ποιητικότητας τού παρελθόντος στηρίζεται μόνο σε έγγραφες (χειρόγραφες) εκδοχές της. Τα τέσσερα ντοκουμέντα στα οποία παραπέμπει καταδεικνύουν την ανάγκη της διάσωσης, της κληροδότησης και της υπόμνησης εκ μέρους των συντακτών. Κανείς από τους τέσσερεις συντάκτες δεν είναι γραμματιζούμενος και αυτό έχει τη σημασία του, καθώς τα χειρόγραφά τους αποτελούν ψυχικές απομαγνητοφωνήσεις, ζωγραφικές σχεδόν απεικονίσεις μιας ζώσας προφορικότητας και παραδίδονται σε εμάς αυτούσιες, χωρίς επεμβάσεις ακαδημαϊκού χαρακτήρα. Η κρητική ποιητικότητα σήμερα περιορίζεται, εδώ, στην εκδοχή του δικού μου νέου λογοτεχνικού εγχειρήματος, τις ΑΓΚΑΛΙΑΣΤΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ. Το όποιο λόγιο ή λαϊκό πνευματικό μου απόθεμα εκτίθεται διαρκώς και διαλέγεται δυναμικά με τον ψυχισμό μου και τις περιστάσεις μέσα στις οποίες ζω. Θεοχάρης Ι. Φραγκιουδάκης

Θεοχάρης Ι. Φραγκιουδάκης (Συγγραφέας)

Ο Θεοχάρης Ι. Φραγκιουδάκης γεννήθηκε το 1970 στα Χανιά. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα από τον παππού του και, κατόπιν, σε μονοθέσιο δημοτικό σχολείο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την περίοδο 1988-1992, με ειδικότητα στη Μεσαιωνική και Νεοελληνική Φιλολογία. Εργάστηκε 12 χρόνια στη φροντιστηριακή εκπαίδευση. Τα τελευταία 17 χρόνια εργάζεται ως καθηγητής σε δημόσια σχολεία. Ενώ είχε ήδη ασχοληθεί με τη φιλολογική επιμέλεια τοπικών εκδόσεων, το 2014 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο ΑΝΘΡΩΠΟ-ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ. Στα τέλη του 2019 κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα από τις Εκδόσεις Ραδάμανθυς τα βιβλία του: ΧΡΟΝΟ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΟΙΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΧΑΝΙΩΝ (1030-1905) και ΣΑΝ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ. Τον Οκτώβριο του 2021, πάλι από τις Εκδόσεις Ραδάμανθυς κυκλοφόρησε το τέταρτο βιβλίο του, η μελέτη – ιστορικό δοκίμιο Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ 1637 ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΧΑΝΙΩΝ.

(Πηγή: “Εκδόσεις Ραδάμανθυς”, 2022)