Λεμονοδάσος

Το “Λεμονοδάσος” είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη που διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται σαν μια γοητευτική ερωτική ιστορία, ανάμεσα στον Παύλο, ένα νεαρό Αθηναίο με επιτυχημένη σταδιοδρομία, και τη Βίργκω, ένα κορίτσι από τον Πόρο που ενσαρκώνει τον απόλυτο έρωτα. Δύο περήφανους νέους, που όσο αγαπούν με πάθος, τόσο παιδεύουν ο ένας τον άλλον. Η ιστορία διαδραματίζεται στη δεκαετία του 1920, με άρωμα εποχής, αλλά με προβληματισμούς ακόμα ή πάντα επίκαιρους. Το “Λεμονοδάσος” διαβάζεται και σαν μια απεικόνιση των δυσκολιών του σύγχρονου έρωτα, ταυτόχρονα όμως απλώνει το δίχτυ υπαινιγμών προς μυστικά βάθη”, όπως αναφέρει στο επίμετρό της η Αγγέλα Καστρινάκη, η οποία αναλύει βήμα προς βήμα σε 205 σελίδες το περίπλοκο συμβολικό δίχτυ του έργου, φέρνοντας στην επιφάνεια τα απόκρυφα νοήματά του, την κυριολεκτική και μεταφορική του αλχημεία. Σύμφωνα με την Αγγέλα Καστρινάκη, ο Κοσμάς Πολίτης “πέτυχε ευθύς εξαρχής το μεγάλο έργο. Αναμιγνύοντας υλικά ποικίλων προελεύσεων, πέτυχε στην απόσταξη καθαρό χρυσάφι (…) Το ταξίδι για το χρυσόμαλλο δέρας αποδείχτηκε ένα ταξίδι σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, στους μύθους και στα σύμβολα του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο γοητευτικότερος διάπλους στη μεγάλη τέχνη”. Για τον παρόντα τόμο επελέγει η πρώτη έκδοση του “Λεμονοδάσους” που είχε προκαλέσει αίσθηση στην Αθήνα του 1930 και είχε καθιέρωσε από τη μία μέρα στην άλλη τον Κοσμά Πολίτη ως συγγραφέα. Στόχος ήταν “να επανακτήσουμε την πρώτη εντύπωση, το ξάφνιασμα από ένα έργο παράξενο και ακατάτακτο, με τη γλωσσική του ιδιορρυθμία και την κάπως κοφτή και ελλειπτική του έκφραση, χαρακτηριστικά που λείανε η αναθεώρησή του 1944, από τον ίδιο τον συγγραφέα.

Κοσμάς Πολίτης (Συγγραφέας)

Κοσμάς Πολίτης (1888-1974). Ο Κοσμάς Πολίτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Παρασκευά Ταβελούδη) γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του εμπόρου Λεωνίδα Ταβελούδη από τη Λέσβο και της Καλλιόπης το γένος Χατζημάρκου από το Αϊβαλί. Το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Σμύρνη, μετά από την οικονομική καταστροφή του πατέρα του. Εκεί πήρε ιδιαίτερα μαθήματα Αγγλικών και Γαλλικών. Το 1900 πέθανε η μητέρα του και ο Πάρις (όπως τον φώναζαν οι δικοί του ) ανατράφηκε από την αδερφή του Μαρία. Στη Σμύρνη φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή και στο Αμερικανικό Κολλέγιο (από το οποίο δεν αποφοίτησε) και εργάστηκε στην Τράπεζα Ανατολής (1905-1911), σε υποκατάστημα της Εταιρείας Wiener Bank-Verein (1911-1919) και στην τράπεζα Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie (1919-1922). Το 1917 παντρεύτηκε την Κλάρα Κρέσπι που καταγόταν από την Αυστροουγγαρία, με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Φοίβη. Το Σεπτέμβρη του 1922 έφυγε με την οικογένειά του για τη Μασσαλία και το Παρίσι, όπου εργάστηκε στην εκεί Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie και το 1923 έφυγε για την Αγγλία. Εργάστηκε στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας του Λονδίνου και το 1924 επέστρεψε στην Ελλάδα ως υποδιευθυντής στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας στην Αθήνα. Το 1934 ζήτησε μετάθεση στην Πάτρα, όπου έζησε ως το 1942 αντιμετωπίζοντας έντονα οικονομικά προβλήματα, λόγω του δανείου που είχε πάρει για να χτίσει το σπίτι του στο Παλαιό Ψυχικό (που δημεύτηκε το 1945 από το Δημόσιο και ο Πολίτης αναγκάστηκε να πληρώνει ενοίκιο ως το θάνατό του). Παράλληλα αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και το 1942 απολύθηκε από τη θέση του, καθώς η διεύθυνση της τράπεζας έκρινε πως έκανε κατάχρηση αναρρωτικών αδειών κατά τη διάρκεια σοβαρής αρρώστιας της κόρης του (πέθανε την ίδια χρονιά πάνω στη γέννα της, το ίδιο και το παιδί της· ο θάνατός της στάθηκε καθοριστικός για την επανασύνδεση του Πολίτη με την Κλάρα). Από το 1942 και ως το θάνατό του το βασικό μέσο βιοπορισμού του ήταν οι μεταφράσεις (από το 1945-1946 εργάστηκε ως μεταφραστής στο Βρετανικό Συμβούλιο και στο περιοδικό “Ελληνοαγγλική Επιθεώρηση”). Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ και ιδρυτικό μέλος της ΕΔΑ, με την οποία έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του 1951 στην περιφέρεια Πατρών, χωρίς να εκλεγεί. Το 1961 έγινε επίτιμο μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (είχε προηγηθεί άρνηση της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών να τον δεχτεί, καθώς αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας για την αριστερή του δράση). Το 1967 πέθανε η γυναίκα του και ο Πολίτης συνελήφθη από την Ασφάλεια της δικτατορίας. Το 1973 μπήκε στον Ευαγγελισμό λόγω αναπνευστικής και καρδιακής ανεπάρκειας, μεταφέρθηκε για λίγο στον οίκο ευγηρίας “Relax Palace” στο Μαρούσι και ένα χρόνο αργότερα ξαναμπήκε στον Ευαγγελισμό, όπου πέθανε.

Η πρώτη εμφάνιση του Κοσμά Πολίτη στο χώρο της λογοτεχνίας έγινε σε ηλικία 42 ετών με την έκδοση του “Λεμονοδάσους” (1930), που γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από τον κόσμο των γραμμάτων, ενώ ο ίδιος δήλωνε “ερασιτέχνης συγγραφέας”. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πάτρα έγραψε την “Eroϊca”, που μοιράστηκε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1939, από κοινού με τον Μενέλαο Λουντέμη, και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1960 από τον Μιχάλη Κακογιάννη (βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1961, και συμμετοχή στα Φεστιβάλ Βερολίνου και Λονδίνου). Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο διηγήματος (1960 για την “Κορομηλιά”) και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1964 για το “Στου Χατζηφράγκου”). Ο Κοσμάς Πολίτης θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πεζογραφίας της γενιάς του ’30. Στο σύνολο του πεζογραφικού του έργου κυριαρχεί η αγωνιώδης αναζήτηση του απόλυτου ιδεώδους (συχνά τραγική λόγω της επίγνωσης της χιμαιρικής φύσης μιας τέτοιας αναζήτησης), η οποία εκφράζεται άλλοτε μέσω μιας ιδεαλιστικής, αισθητιστικής και κοσμοπολίτικης γραφής, που συνδυάζει ρεαλιστικά στοιχεία με λυρικές εξάρσεις και κινείται στα πλαίσια της μυθοποίησης της ζωής, και άλλοτε με μια πιο άμεση ιδεολογική στροφή προς τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής (εντονότερη στα έργα του μετά την εισχώρησή του στο ΚΚΕ με αφετηρία “Το Γυρί”). Το τελευταίο εξολοκλήρου σωζόμενο έργο του “Στου Χατζηφράγκου” έχει ως αφορμή τα παιδικά χρόνια του συγγραφέα στη Σμύρνη και κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει το σύνολο της δημιουργίας του. Άλλα έργα του είναι: “Εκάτη”, μυθιστόρημα, 1933, “Κωνσταντίνος ο Μέγας”, θεατρικό, 1957, “Μάρκο Πόλο”, πρωτότυπη εργασία πάνω στα ταξίδια του, 1967, αρκετά διηγήματα, το μυθιστόρημα “Τέρμα”, το οποίο έμεινε ημιτελές (α’ εκδ. 1975) και το αφήγημα “Καϊάφας” (α’ εκδ. 1976).

 

Αγγέλα Καστρινάκη (Υπεύθυνος Σειράς)

Η Αγγέλα Καστρινάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Το 1990 εξέδωσε την πρώτη συλλογή διηγημάτων της. Διδάσκει νεότερη λογοτεχνία στο Φιλολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά, στα ιταλικά, στα γαλλικά και στα φινλανδικά.