Μαθαίνοντας να ζεις εν τέλει

“Μαθαίνεις να ζεις, αυτό θα έπρεπε να σημαίνει ότι μαθαίνεις να πεθάνεις, να λαμβάνεις υπ’ όψιν, για να την αποδεχθείς, την απόλυτη θνητότητα […]. Από τον Πλάτωνα και εφεξής πρόκειται για το παλαιό φιλοσοφικό κέλευσμα: φιλοσοφείς σημαίνει μαθαίνεις να πεθάνεις. Πιστεύω σε τούτη την αλήθεια χωρίς να παραδίδομαι σ’ αυτήν. Όλο και λιγότερο. Δεν έχω μάθει να τον αποδέχομαι, τον θάνατο. Είμαστε όλοι επιζώντες με αναστολή”. Τον Αύγουστο του 2004, λίγο περισσότερο από ένα μήνα πριν από τον θάνατό του, (8.10.2004), δημοσιεύτηκε η ανά χείρας τελευταία συνέντευξη του Ζακ Ντερριντά, εν μέσω μιας θανατηφόρας ασθένειας. Εδώ ο Γάλλος φιλόσοφος πραγματεύεται, μεταξύ άλλων, τη μη αντιθετική ή μη διαζευκτική σχέση ζωής και θανάτου, ορίζοντας την επιβίωση ως το δομικό στοιχείο του ανθρώπου. Αν για τον Μπλανσό είμαστε ήδη νεκροί, για τον Ντερριντά είμαστε κατά βάθος επιζώντες. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ντερριντιανή αποδόμηση είναι με το μέρος του θανάτου και της θανάτωσης, αλλά αντίθετα ότι προτάσσει το δικαίωμα στη ζωή, προκρίνοντας τη ζωή από τον θάνατο, καταφάσκοντας την επιβίωση ως την κατά το δυνατόν εντονότερη ζωή. Ωστόσο η κατάφαση της ζωής ως επιζωής αφορά γενικότερα την ηθική, το δίκαιο και την πολιτική. Συναφείς προς αυτό είναι οι αναφορές στην κριτική του θεσμού της μονογαμίας, στην υποστήριξη του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων, στη σταδιακή αποδόμηση της κρατικο-εθνικής κυριαρχίας, στην ανάγκη αλλαγής του καταστατικού του ΟΗΕ και της απομάκρυνσής του από τη Νέα Υόρκη, στη θετική αποτίμηση μιας ελευσόμενης Ευρώπης που θα είναι δύναμη προάσπισης της ειρήνης και επιβολής ενός νέου διεθνούς δικαίου απέναντι στην κυριαρχική, ηγεμονική πολιτική των ΗΠΑ και του αραβοϊσλαμικού θεοκρατισμού. Ιδιαίτερα διαφωτιστικές είναι επίσης οι αναφορές του Ντερριντά στη γραφή, στην προνομιακή σχέση του με τη γαλλική γλώσσα, στην αποτίμηση της γενιάς του, στη σύνθετη κατάφαση της ιουδαϊκότητάς του.