Μακιαβέλλι ή Μαρξ

Έζησα το μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα, τις μεγάλες του ώρες και τις -αντίστροφες από ό,τι περιμέναμε- ανατροπές του. Παρακολουθώ, ως θεατής πλέον, τη γενιά των νέων του αιώνα που μεγαλώνει μαζί τους. Ωστόσο, δεν ανήκω στους απαισιόδοξους. Αφιερωμένα στη μνήμη του αιώνα που πέθανε είναι αυτά μου τα κείμενα. Ενός αιώνα όπου ο σοσιαλισμός υποσχέθηκε πως θ’ αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων σ’ όλη τη γη, νίκησε στους πολέμους και ηττήθηκε στην ειρήνη. Για τη γενιά μου ο εικοστός αιώνας ήταν μια τραγωδία που τέλειωσε χωρίς να μας προσφέρει την ποθητή κάθαρση. Γεννημένοι στον Μεσοπόλεμο, βρήκαμε έναν λαμπρό ήλιο να φωτίζει το μέλλον, έναν ήλιο που υποσχόταν πως ποτέ δεν θα έδυε. Η Οχτωβριανή Επανάσταση, η Σοβιετική Ένωση, έτρεφαν τη βεβαιότητα πως ο δρόμος για ένα ευτυχισμένο μέλλον της ανθρωπότητας είχε ανοίξει και πώς, με τους αγώνες μας, θα έφτανε να αγκαλιάσει όλους τους λαούς. Για να έρθουν τα αύριο “που θα γελούν” θυσιάστηκαν, στον πόλεμο και στην ειρήνη, γενιές και γενιές αγωνιζόμενων ανθρώπων. […] Το πρώτο μέρος αυτών των μελετών μου μένει στον τομεά της φιλοσοφίας, σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει το πώς μια φορτωμένη ελπίδες και υποσχέσεις επανάσταση σύρθηκε στην καταστροφή του λογικού και κατέληξε στην ανυπαρξία. Το δεύτερο μέρος, για την περιφρόνηση στην αρχαία σκέψη και το θρίαμβο της αυτάρεσκης και αντεπαναστατικής αγραμματοσύνης εκείνων που πρόβαλλαν ως πλατωνικοί φιλόσοφοι βασιλείς, εντάσσεται στην ίδια καταστροφή του λογικού. Στο τρίτο μέρος αναπτύσσεται και η ελληνική εκδοχή του ζντανοφισμού, με τις “κριτικές” των πεζών (“μυθιστορημάτων”) του Γιάννη Ρίτσου από θιασώτες του Ζντάνοφ, Έλληνες συγγραφείς και πανεπιστημιακούς δασκάλους. Η σημερινή εποχή άλλωστε, εποχή διαψεύσεων και ανήκουστων ανατροπών, δίνει πάμπολλα δείγματα. Τόσα που, φτάνοντας στο τελευταίο μέρος της προσπάθειάς μας, διαπιστώνουμε πώς τα χέρια μας έχουν αδειάσει, δεν μας μένει παρά ένας “ήρωας” των καιρών, τυπικός εκπρόσωπος της τελευταίας γενιάς που φιλοδόξησε να πάρει θέση στην ιστορία ως “γενιά του Πολυτεχνείου” κι έγινε ο τυπικός εκπρόσωπος μιας αυτοχειριασμένης γενιάς.