Μεταξύ αφοσίωσης και καχυποψίας

Η εγκαθίδρυση των Λαϊκών Δημοκρατιών στην Ανατολική Ευρώπη αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ακολούθησε ένα ενιαίο υπόδειγμα. Στα Βαλκάνια καταρχήν, στη Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία, ισχυρά αντιστασιακά κινήματα με τη βοήθεια του σοβιετικού στρατού όχι μόνο απελευθέρωσαν τις χώρες τους αλλά άμεσα, υπό την ηγεσία χαρισματικών ηγετών, μετασχηματίστηκαν σε ισχυρές πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες κυριάρχησαν, δια πυρός και σιδήρου, στο πολιτικό σκηνικό, κατευθύνοντας και ελέγχοντας τις καθεστωτικές αλλαγές. Σε άλλα κράτη, ο σοβιετικός στρατός, που εισήλθε ως απελευθερωτής, βρήκε να τον περιμένουν ισχυρά αλλά όχι παντοδύναμα κομμουνιστικά κόμματα που είχαν συμμετάσχει στην Αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς ή είχαν αντιδράσει στις πολιτικές επιλογές των ηγετικών ελίτ των χωρών τους να στρατευθούν με τις δυνάμεις του Άξονα. Καίριο ρόλο στη διασφάλιση των μονοκομματικών δομών εξουσίας που εγκαθίδρυσαν τα κομμουνιστικά κόμματα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά το 1945 διαδραμάτισαν κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας, όπως για παράδειγμα η Σεκουριτάτε, η Σιγκουρίμι και η Στάζι. Με τη συγκρότηση άρτια οργανωμένων μηχανισμών παρακολούθησης «αντιφρονούντων» και (έγκαιρης) καταστολής «ανατρεπτικών ενεργειών», δημιούργησαν ένα ασφυκτικό πλαίσιο αστυνόμευσης και ελέγχου, σπέρνοντας την καχυποψία και τον φόβο στους πολίτες των Λαϊκών Δημοκρατιών. Χιλιάδες άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, επαγγέλματος και κοινωνικής θέσης, στελέχωσαν –για διάφορους λόγους– τους μηχανισμούς αυτούς και συνέβαλαν στην καταπολέμηση του «ταξικού εχθρού». Από την προσοχή των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας δεν διέφυγαν ούτε οι πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949). Τα άρθρα του ανά χείρας τόμου δίνουν μια συνολική εικόνα για τις ζωές των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην ανατολική Ευρώπη υπό το πρίσμα των κατασταλτικών αυτών μηχανισμών και κάτω από το άγρυπνο μάτι του ΚΚΕ στην υπερορία. Συγγραφείς: Απόστολος Πατελάκης, Βάιος Καλογρηάς, Γεώργιος Χρηστίδης, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Κατερίνα Τσέκου, Κωνσταντίνος Κατσάνος, Κωνσταντίνος Τσίβος, Μαγκνταλένα Σέμτσυσυν, Μαρία Μποντίλα, Νίκος Μαραντζίδης, Σταύρος Γ. Ντάγιος, Στράτος Δορδανάς

Συλλογικό έργο (Συγγραφέας)

 

Στράτος Ν. Δορδανάς (Επιμέλεια)

Ο Στράτος Δορδανάς γεννήθηκε το 1968 στη Στουτγάρδη της Γερμανίας. Είναι Επί­κου­ρος Κα­θη­γη­τής Ιστο­ρί­ας στο Τμή­μα Βαλ­κα­νι­κών, Σλα­βι­κών και Ανα­το­λι­κών Σπου­δών του Πα­νε­πι­στη­μίου Μα­κε­δο­νί­ας. Τα ερευ­νη­τι­κά του εν­δι­α­φέ­ρο­ντα εστι­ά­ζο­νται στη με­λέ­τη των σχέ­σε­ων της Γερ­μα­νί­ας με τις βαλ­κα­νι­κές χώ­ρες τον 19ο-20ο αιώ­να, κα­θώς και σε ζη­τή­μα­τα σχε­τι­κά με την ιστο­ρία του ελ­λη­νι­κού μα­κε­δο­νι­κού χώ­ρου. Ειδι­κεύ­ε­ται στην πο­λι­τι­κή-δι­πλω­μα­τι­κή και κοι­νω­νι­κή ιστο­ρία, στη με­λέ­τη των πο­λε­μι­κών συρ­ρά­ξε­ων και των εμ­φύ­λι­ων συ­γκρού­σε­ων, με ση­μεία ανα­φο­ράς τους δύο πα­γκο­σμί­ους πο­λέ­μους.

(Πηγή: Εκδόσεις Επίκεντρο, 2022)

 

 

 

Βάιος Καλογρηάς (Επιμέλεια)

Ο Βάιος Καλογρηάς γεννήθηκε το 1974 στην Καρλσρούη της Γερμανίας ως παιδί Ελλήνων μεταναστών. Κατάγεται από την Ορμύλια Χαλκιδικής και μεγάλωσε στην Ελλάδα. Είναι επι­στη­μο­νι­κός συ­νερ­γά­της στον Το­μέα Σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας του Πα­νε­πι­στη­μίου Μά­ι­ντς. Με­τα­ξύ άλ­λων έχει δη­μο­σι­ευ­θεί η με­λέ­τη του Το αντί­πα­λο δέ­ος. Οι εθνι­κι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις αντί­στα­σης στην κα­τε­χό­με­νη Μα­κε­δο­νία (1941-1944) από τον εκ­δο­τι­κό οίκο University Studio Press. Τα ερευ­νη­τι­κά του εν­δι­α­φέ­ρο­ντα εστι­ά­ζο­νται κυ­ρί­ως σε θέ­μα­τα του ελ­λη­νι­κού εμ­φυ­λίου (1943-1949) και των ελ­λη­νο­γερ­μα­νι­κών σχέ­σε­ων.

(Πηγή: Εκδόσεις Επίκεντρο, 2022)

 

 

 

Νίκος Α. Μαραντζίδης (Επιμέλεια)

Ο Νίκος Μαραντζίδης γεννήθηκε το 1966 στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει πολιτική κοινωνιολογία στο Παρίσι. Είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η πολιτική και εκλογική συμπεριφορά, τα κομμουνιστικά κόμματα και κινήματα και οι εμφύλιοι πόλεμοι στην Ευρώπη. Είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων και άρθρων. Μερικά από τα έργα του είναι: Οι Μικρές Μόσχες. Πολιτική και εκλογική ανάλυση του κομμουνισού στον ελλαδικό αγροτικό χώρο (1997), Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946-1949 (2010), Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα. Το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία (μαζί με τον Κώστα Τσίβο, 2012), Εμφύλια πάθη. 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο (μαζί με τον Στάθη Καλύβα, 2015), Ελλάδα και Αλβανία στον Ψυχρό Πόλεμο. Πολιτικές, ιδεολογίες, νοοτροπίες (επιμ. μαζί με τον Ηλία Σκουλίδα, 2021).

(Πηγή: “Εκδόσεις Αλεξάνδρεια”, 2023)