Μυστικοί της Ανατολής

Όμως γιατί λέγονται μυστικοί; Όχι βέβαια γιατί κρύβουν κάτι, αλλά γιατί αυτό που οι ίδιοι είναι δεν διδάσκεται: Δεν μπορείς να περιγράψεις ή να διδάξεις σε κάποιον τη γεύση του κερασιού, πρέπει ο ίδιος να δαγκώσεις το κεράσι. Μυστικό είναι, όχι αυτό που φυλάγεται κρυφό, αλλά το από τη φύση του αμετάδοτο. Ο μυστικός πηγαίνει τόσο μακρυά που φτάνει κάποτε εκεί που ξεκίνησε. Διανύει το χώρο της σύγχισης, των δογμάτων και των θεωριών και φτάνει στο κενό ή, σωστότερα, στον χαοτικό χώρο, που βρίσκεται μετά από το τέλος και πρίν από την αρχή. Το φτάσιμο στον χαοτικό χώρο είναι «ένας θάνατος εν ζωή». Είναι η αποπροσκόλληση από το κάθε τι. Τώρα έχει πεθάνει σε όλα και γι’ αυτό μπορεί να γεννηθεί μαζί με όλα. Τώρα που δεν ανήκει πουθενά, ανήκει παντού. Δε βρίσκεται πιά στη θέση ή στην αντίθεση. Είναι η θέση και η αντίθεση. Δεν είναι ένας φιλό-σοφος, αλλά ένας σοφός. Δεν ψάχνει για το νόημα της ζωής, αλλά ζεί, είναι αυτός ο ίδιος η ζωή.

1763-1827 Issa (Yataro Kobayashi) (Συγγραφέας)

O Issa (Yataro Kobayashi, 1763-1827) γεννήθηκε στο μικρό ορεινό χωριό Κασιουαμπάρα, της επαρχίας Σινάνο, πρώτος γιος μιας μέσης αγροτικής οικογένειας. Έχασε τη μητέρα του όταν ήταν δύο ετών, και γύρω στα δεκατρία, μετά το θάνατο της γιαγιάς του, εγκατάλειψε το χωριό του για το Έντο, διαφεύγοντας την ασπλαχνία της μητριάς του. Εκεί, έπειτα από μια δεκαετία για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε, αναδεικνύεται δάσκαλος της ποίησης χαϊκάι. Τότε, στην ηλικία των εικοσιεπτά ετών, διαδέχεται τον Chikua ως επικεφαλής της σχολής Nirokuan, όπου μια ομάδα λογοτεχνών, γνωστή ως Katsushika Ha, καλλιεργεί μιαν αναγέννηση του υψηλού ύφους του Μπασό. Ο αιώνας που χωρίζει τον Ίσσα από τον Μπασό, παρά τη σημαντικότατη παρουσία ποιητών όπως ο Buson (1716-1783), παραμένει μια εποχή παρακμής, στην οποία κυριαρχούν οι χλομές απομιμήσεις του μεγάλου δασκάλου. Ο Ίσσα ανανέωσε ριζικά την ποίηση του χαϊκού και της προσέδωσε έναν προσωπικότερο, τρυφερότερο και πιο κοσμικό τόνο από τον μεγάλο πρόδρομό του, επιλέγοντας ως αγαπημένα θέματα τη φτώχεια του και τη μοίρα των πιο απροστάτευτων μικρών ζώων και εντόμων. Συνέγραψε χαϊκού, χαϊκάι νο ρένγκα και πεζογραφήματα. Το ημερολογιακό του έργο “Το έτος της ζωής μου”, σύνθεση ποίησης και πεζογραφίας, είναι από τα σημαντικότερα και τα πιο συγκινητικά κείμενα του δέκατου ένατου αιώνα. Ο Ίσσα παντρεύτηκε μετά τα πενήντα, όταν ήταν πια σε θέση να απολαύσει και κάποιες ανέσεις της ζωής, αλλά κανένα από τα πολλά παιδιά που έκανε δεν πέρασε τη βρεφική ηλικία.

 

Omar Khayyam (Συγγραφέας)

Ο Πέρσης αστρονόμος, μαθηματικός, φιλόσοφος και ποιητής Sheikh Ghiathuddin Abdul Fath Omar ibn al Khayaam al Ghaq γεννήθηκε στη Νισαπούρ γύρω στα 1040 και πέθανε το 1109 μ.Χ. Τον ονόμασαν “Βολταίρο της Ανατολής”. Εκτός από τα 500 ρουμπαγιάτ, έχει γράψει και ένα σημαντικό έργο για άλγεβρα. Τα ρουμπαγιάτ -ρουμπάι είναι το τετράστιχο- έγιναν γνωστά στη Δύση από τη μετάφραση του Edward Fitzgerald, τυπωμένη για πρώτη φορά στα 1858, που βασίστηκε σε χειρόγραφο του 14ου αιώνα, φυλαγμένο σε βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. Έκτοτε μεταφράστηκαν στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.

 

Jalaluddin Rumi (Συγγραφέας)

Ο Μελβάνα Τζελαλεττίν Μωχαμέντ Μπαλκί (Ρουμί) (1207-1273 μ.Χ.) είναι ένας από τους μεγαλύτερους μυστικιστές ποιητές ανά τον κόσμο που θέτει τον άνθρωπο σε ερωτική τροχιά με τον Θεό. Είναι ένας παγκοσμίου κύρους πνευματικός δημιουργός. Μετά τη συνάντησή του με τον “Σαμς”, εγκατέλειψε τη διδασκαλία και τα κηρύγματα και ενώθηκε με τους αγαπημένους του Θεού. Ο πιστός μαθητής και οπαδός του, Χιουσαμεττίν Τσελεμπί, τον παρακάλεσε να γράψει ένα έργο για να το αφήσει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές. Ο Ρουμί ανταποκρίθηκε στο αίτημα του Χιουσαμεντίν και του υπαγόρευσε το μνημειώδες έργο του “Μεσνεβί” που είναι ένας ωκεανός μυστικής φιλοσοφίας. Έγραψε το έργο του στην περσική γλώσσα με έναν παιδικό ενθουσιασμό για τη ζωή και τον άνθρωπο, εμπλουτισμένο με ποικίλες γνώσεις του. Ο τρόπος γραφής του είναι πρωτότυπος και μοναδικός, εμπνευσμένος από τον θείο έρωτα. Ο Τζελαλεντίν Μπαλκί είχε λάβει άριστη ισλαμική παιδεία από τον πατέρα του που ήταν σπουδαίος ιεροδιδάσκαλος και είχε τον τίτλο Σουλτάν-αλ-0υλεμά. Χάρη στις γνώσεις του αυτές περιλαμβάνει πολλά εδάφια του Κορανίου, αλλά και χαντίς, στους στίχους του. Γνώριζε επίσης και την ελληνική φιλοσοφία στην οποία αναφέρεται στα έργα του. Λόγω της άριστης παιδείας και φιλομάθειάς του χρησιμοποιεί κάποιες ελληνικές λέξεις στα ποιήματά του.

 

Matsuo Basho (Συγγραφέας)

Ο Ματσούο Κίνσακου (Μπασό) είναι από τους σημαντικότερους ανανεωτές της ιαπωνικής ποιητικής παράδοσης. Γεννήθηκε το 1644 στο Ουενό της επαρχίας Ίγα, γόνος φτωχής οικογένειας σαμουράι, και σε ηλικία εικοσιεννέα ετών μετακόμισε στο Εντό (σημερινό Τόκυο), όπου καθιερώθηκε ως δάσκαλος του χαϊκάι νο ρένγκα ή χαϊκάι (συλλογικά, πνευματώδη, συνεχόμενα στιχουργήματα), δημιουργώντας κύκλο μαθητών και πατρόνων, που θα αποτελέσουν αργότερα τη Σχολή Μπασό. Παράλληλα, μελέτησε και ασκήθηκε στον βουδισμό Ζεν. Στο απόγειο της φήμης του, το 1680, αποτραβήχτηκε σε μια καλύβα στα περίχωρα του Εντό, διάγοντας ασκητικό βίο, και αφοσιώθηκε στο χαϊκάι, καθιερώνοντας σταδιακά το προσωπικό του ύφος. Εκδόθηκαν συνολικά Επτά Ανθολογίες της Σχολής Μπασό. Ο ποιητής προσέδωσε στα χαϊκάι αισθητική λεπτότητα, κομψότητα, πνευματικό βάθος και ευαισθησία, διατηρώντας ταυτόχρονα το χιούμορ, την παιγνιώδη διάθεση και τη σχέση του με τον κόσμο της καθημερινότητας. Στο έργο του συνυφαίνονται η βαθιά γνώση και συνέχεια της κλασικής παράδοσης με την αντισυμβατική διάθεση και την αναζήτηση μιας συνεχώς νέας προοπτικής. Ανέδειξε την ποιητική αυτονομία του αρχικού δεκαεπτασύλλαβου στίχου των συνθέσεων ρένγκα (γνωστού σήμερα ως χαϊκού) και υπήρξε ο πρώτος μεγάλος συγγραφέας σύντομων κειμένων που συνδυάζουν ποίηση και πρόζα (χάιμπουν). Χωρίς σπίτι και υλικές εξαρτήσεις, περιηγήθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του στις πιο απόμακρες επαρχίες της Ιαπωνίας σε μια πνευματική και ποιητική αναζήτηση, διαδίδοντας παράλληλα τις αισθητικές αρχές της Σχολής Μπασό. Καρπός των πολύχρονων περιπλανήσεων του είναι πέντε ταξιδιωτικά ημερολόγια ποιητικής πρόζας, με αριστοτεχνικότερο όλων το “Όκου νο Χοσόμιτσι”. Ο Μπασό πέθανε στην Όσακα το 1694, ενώ ταξίδευε, με εξασθενημένη υγεία, για να διαδώσει στους μαθητές του το νέο ποιητικό ιδεώδες του για το χαϊκάι.

 

Γιάννης Υφαντής (Μεταφραστής) (Ανθολόγος)

Ο Γιάννης Υφαντής γεννήθηκε στη Ραΐνα Αγρινίου το 1949. Σπούδασε νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, αρχαιολογίας και αστρονομίας. Ποιητής και μεταφραστής, συνεργάστηκε με ελληνικές και ξένες εφημερίδες: “Το Βήμα”, “Τα Νέα” , “Ελευθεροτυπία”, “Αθηναϊκή”, “Αραμπάς”, “Eλ Σάρκ ελ Αουσάντ”, “Il sole -24 ore”, “Le journal des poetes”, κ.α. Επίσης, έχει συνεργαστεί με όλα σχεδόν τα ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά και αρκετά ξένα όπως “Τemenos”, “Ρacific Quarterly”, “Foot Ρrint”, “Αegean Review, “Νοσταλγία Λιτερατούρα”, “Ηora de Ρoesia”, “Ίμπντα”, “Sapriphage”, “Ορφεύς” της Σόφιας, “Λετερατούρα” (“Lettre Internasionale” της Σόφιας), “Βeneen”, “Εcriture”, “Journal of Literature and Aesthetics”, κ.α., καθώς και με τα ακριτικά περιοδικά “Πόρφυρας” (Κέρκυρα) και “Ακτή” (Κύπρος). Επίσης, εργάστηκε για δυο χρόνια στο Κρατικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης, ως υπεύθυνος των εκπομπών “Ελληνική και παγκόσμια ποίηση” και “Κατά βάθος το θέμα είναι ένα”. Από το 1977 μέχρι το 2009 εκδόθηκαν τα βιβλία του: “Μανθρασπέντα”, ποιήματα, 1977, “Μυστικοί της Ανατολής”, 1980, 1989· νέα, πληρέστερη, έκδοση 2000 (μεταφράσεις Σούφι, Ινδουιστών, Ταό και Ζεν ποιητών), “Αρχαία Έδδα”, 1983 (μετάφραση της αρχαία ισλανδικής Έδδας που περιλήφθηκε, αργότερα, στο βιβλίο του “Ο κήπος της ποίησης”), “Ο καθρέφτης του Πρωτέα”, ποιήματα, 1986, “Αθανάτου μνήμης σημεία” (ποιητικα φιλοσοφικά δοκίμια για τον Οιδίποδα και το Μαντείο των Δελφών), 1987, “Ποιήματα κεντήματα στο δέρμα του διαβόλου”, ποιήματα, 1988, “Ναός του κόσμου”, ποιήματα, 1997, “Ο κήπος της ποίησης”, 2001 (4.000 χρόνια ξένης ποίησης), “Αρχέτυπα”, 2001 (συνθέσεις από φωτογραφίες, ζωγραφιές και χειρόγραφη ποίηση), “Το ιδεόγραμμα του φιδιού”, 2003 (φιλοσοφικά δοκίμια, συνεντεύξεις, θρύλοι και η ερμηνεία τους, όνειρα και η ερμηνεία τους, πραγματικά περιστατικά, μηνύματα στο κινητό), “Έρως ανίκατε μάχαν”, ποιήματα, 2004, “Οι μεταμορφώσεις του Μηδενός”, εκδ. Άγκυρα, 2006· β΄ έκδοση, εκδ. ΑΧ, 2009 (όλες οι ποιητικές συλλογές μαζί με τα ανέκδοτα ποιήματα σ΄ έναν τόμο). Είναι υπό έκδοση η ανθολογία του “Στις αμμουδιές του Ομήρου” (3.000 χρόνια ελληνικής ποίησης). Ποιήματά του μεταφράστηκαν κυρίως στα ιταλικά, βουλγαρικά, αγγλικά, γαλλικά, αραβικά, φινλανδικά, αλλά και στα ρωσικά, ισπανικά, σλαβομακεδονικά, κινεζικά, σερβικά, κουρδικά, εβραϊκά και γερμανικά. Παρουσίασε το έργο του σε φεστιβάλ του εξωτερικού (Αίγυπτος, Φινλανδία, Κύπρος, Γαλλία, Βουλγαρία, Γερμανία, Αλγερία κ.ά.), σε γυμνάσια και λύκεια στη χώρα μας, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε πνευματικά κέντρα και γκαλερί της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας. Το 1995 τιμήθηκε στο Κάιρο με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη. Το 1997, στο πλαίσιο της Θεσσαλονίκης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, ο σκηνοθέτης Χρίστος Αρώνης παρουσίασε το ντοκιμαντέρ “Πυρ Αείζωον”, πάνω σε κείμενά του, έχοντας ως πρωταγωνιστές τον ποιητή και την κόρη του Αριάδνη. Το καλοκαίρι του 2002 εκδόθηκε από τις εκδόσεις “Βουρκαριανή” Κέας, το βιβλίο “Αλέκτωρ ο Εράσμιος”, μ΄ ερωτικά ποιήματα του Γιάννη Υφαντή κι ερωτικές ζωγραφιές (χαλκογραφίες) του Γιώργου Σταθόπουλου. Τον Νοέμβριο του 2005 στο Bormes les Mimosas της Κυανής Ακτής, κατασκευάστηκε από τη γλύπτρια Marie-Jose Armando, το πήλινο βιβλίο “Μάσκες του τίποτε/ Masques du Neant”, σε 7 αντίτυπα, στα ελληνικά και στα γαλλικά. Τον Μάρτιο του 2009, κυκλοφόρησε από τη δισκογραφική εταιρεία Λύρα το CD, διάρκειας 73 λεπτών, “Ο Γιάννης Υφαντής διαβάζει Υφαντή”. Πριν από τρία χρόνια, ο Γιάννης Υφαντής, αφού έζησε για 32 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, επέστρεψε στον τόπο καταγωγής του (διαμένει πια στη Ραΐνα Αιτωλίας και στη Λευκάδα). Για περισσότερα εργοβιογραφικά στοιχεία για τον Γιάννη Υφαντή βλ. Αλέξης Ζήρας, “Υφαντής Γιάννης”, στο “Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, Αθήνα, Πατάκης, 2007, σελ. 2246-2247, και στην προσωπική ιστοσελίδα του ποιητή: www.yfantis.gr.