Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση

Καθώς ο “Υπαρκτός Σοσιαλισμός” είχε γίνει άρνηση του σοσιαλισμού, δεν μπορούσε παρά να βρεθεί κάποια στιγμή μπροστά στην άρνηση του, έστω κι αν αυτό δεν σήμαινε άνοδο προς τον αληθινό σοσιαλισμό αλλά αναζήτηση διεξόδων ακόμη και προς τήν πλευρά τοϋ καπιταλισμού. […] Εκείνο που χρειάζεται είναι νά διερευνηθούν τά βαθύτερα αϊτια πού επέτρεψαν στο σταλινισμό νά επιβληθεί και νά κυριαρχήσει, αίτια πού μπορούν νά αναζητηθούν: Ι) Στο ιστορικό παρελθόν της Ρωσίας, στο παρελθόν του τσαρικού δεσποτισμού και της ασιατικής βαρβαρότητας όσο και στο επαναστατικό παρελθόν του 19ου αιώνα, που εκπροσωπήθηκε από τους Ρώσους λαϊκιστές, τους ναρόντνικους, με τη μυστικιστική τους αντίληψη για την “κομμουνιστική φύση” του Ρώσου αγρότη και την παν-σλαβιστική της εκτροπή που ήθελε τον Ρώσο αγρότη να φέρνει τον κομμουνισμό στη “σάπια Δύση” έστω και με το κνούτο. […] 2) Στίς φιλοσοφικές καταβολές του σταλινισμού, οι οποίες στην πραγματικότητα δεν έχουν καμιά σχέση με τον διαλεκτικό υλισμό, έχουν όμως στενή σχέση με τη μεταφυσική και με τον ιδεαλισμό. […] Αν θυμηθουμε ότι ο Μαρξ θεωρεί την πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα ως “αθηναϊκή εξιδανίκευση της αιγυπτιακής κοινωνίας της χωρισμένης σε κάστες”, έχουμε μια πληρέστερη εικόνα της ασιατικού τύπου κοινωνίας που οργάνωσε ο σταλινισμός, δίνοντας της το ψευδώνυμο του σοσιαλισμού. […] 3 ) Στον τρόπο με τον οποίο ο Στάλιν χρησιμοποίησε, μέχρι λεηλασίας, τη λενινιστική κληρονομιά, αλλά και στις ίδιες τις αντιφάσεις του Λένιν, ιδιαίτερα τις αντιφάσεις ανάμεσα στην αντίληψη για το ρόλο των μαζών στην Ιστορία και το ρόλο της “επαναστατικής πρωτοβουλίας των μαζών” και στην αντίληψη που εξέφρασε μετά το 1920, όταν ανέλυε τις αιτίες για τις οποίες την εξουσία του προλεταριάτου έπρεπε να ασκεί αποκλειστικά το κόμμα των Μπολσεβίκων. […] Από αυτές τις ανάγκες και αυτά τα κίνητρα ξεκίνησε η μελέτη μου, που βέβαια δεν είναι “Ιστορική”. Δεν είναι η Ιστορία του ρωσικού επαναστατικού κινήματος, είναι μάλλον ή ρωσική περιπέτεια της μαρξιστικής σκέψης – που αρχίζει με το οδοιπορικό του Μαρξ και του Ένγκελς στη Ρωσία του περασμένου αιώνα και με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν οι θεμελιωτές του επιστημονικού σοσιαλισμού τις ιδιοτυπίες της Ρωσικής Επανάστασης και το θέμα της ρωσικής αγροτικής κοινότητας, περνάει στην αντιμετώπιση του προβλήματος από τον Πλεχάνοφ και τον Λένιν, για να φτάσει στον Στάλιν και στην -ιδιότυπη πάντα- εξουσία που εγκαθίδρυσε: Εξουσία θεοκρατική, με έντονα ασιατικά στοιχεία και εξίσου έντονα στοιχεία από τον ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό, που μετεξελίχθηκε σέ “προλεταριακό” λαϊκισμό.