Οικονομική ανθρωπολογία και καπιταλισμός

Ολόκληρη η οικονομική επιστήμη στηρίχτηκε στη δημιουργική φαντασία του Άνταμ Σμιθ και των επιγόνων του, που συνέλαβε την ιδανική κατάσταση της αγοράς του τέλειου ανταγωνισμού, η οποία δεν υπήρξε και δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ. Η δύναμη, ωστόσο, που επέτρεψε σε αυτή τη φαντασιοπληξία να γίνει κοινωνική ιδεολογία και συναίνεση δεν ήταν άλλη από τη δύναμη του έθνους-κράτους, που επέβαλε τα καπιταλιστικά μονοπώλια ως υποτιθέμενη ελεύθερη αγορά, πρώτα στην επικράτειά του και ύστερα σε όλον τον κόσμο μέσω της αποικιοκρατίας. Η ανθρωπολογική οπτική μπορεί να συμβάλει στην διάλυση της αυταπάτης του 20ού αιώνα, ότι η τεχνολογική πρόοδος από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική ισότητα και ευημερία για όλους ή, αντίστροφα, ότι μια κοινωνία ισότητας μπορεί να συμβιβαστεί με το κράτος και την «ελεύθερη» αγορά. Η «οικονομική επιστήμη» είναι και η ίδια μέρος αυτού που μελετά: αδιάσπαστο κομμάτι της απολογητικής του καπιταλισμού και της αναγκαιότητας των «συναλλαγών» που καθιστούν το επάγγελμα του οικονομολόγου απαραίτητο. Ο δρόμος για την απαγκίστρωση από τους μύθους της «οικονομικής επιστήμης» και την απελευθέρωση από τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης βρίσκεται, ωστόσο, στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: στην ενίσχυση του κοινοτισμού χωρίς αγορά, «ανάπτυξη», μισθωτή εργασία και κράτος.

Γιάννης Κυριακάκης (Συγγραφέας)

Ο Γιάννης Κυριακάκης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη στην Αθήνα και Κοινωνική Ανθρωπολογία (MSc, PhD) στο Λονδίνο. Διεξήγαγε επιτόπια έρευνα στην Αγγλία, την Γκάνα και την Αθήνα. Διδάσκει κοινωνική θεωρία στο ΕΑΠ και ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ασχολείται με τις παγκόσμιες ανισότητες, την θρησκεία, την ηθική της επιστήμης, την πολιτική οικονομία και την ανθρωπολογία του καπιταλισμού.