Οι άλλοι καπετάνιοι

Η προσπάθεια του παρόντος βιβλίου είναι να δει την “άλλη όχθη του ποταμού”, ένα ομόλογο με τους αριστερούς καπεταναίους φαινόμενο, τους εθνικιστές αντικομουνιστές οπλαρχηγούς, ώστε να κατανοηθούν τα βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, οι συνθήκες και οι διεργασίες που το δημιούργησαν. Αντίθετα από ό,τι συχνά πιστεύεται, αυτοί οι ένοπλοι κάθε άλλο παρά περιθωριακό φαινόμενο υπήρξαν. Και δεν γίνεται λόγος μόνο για τον ΕΔΕΣ και τους οπλαρχηγούς του στην Ήπειρο αλλά και για τους άλλους ένοπλους αντι-εαμικούς πληθυσμούς, οι οποίοι ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες, διάσπαρτοι στην ύπαιθρο χώρα. Αυτό που μπορεί να ξενίσει τον μη μυημένο στην περίοδο αναγνώστη είναι πως, οι “Άλλοι καπετάνιοι”, παρά τις διαφορές τους, παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με το ελασίτικο αντάρτικο. Η ελληνική ύπαιθρος αποτέλεσε και για τους μεν και για τους δε τον κύριο χώρο στρατολόγησης. Τα βασικά χαρακτηριστικά των αντικομουνιστών καπεταναίων συνοψίζονται στα εξής: στενή σχέση με τον τόπο τους, χαλαρή οργάνωση της ένοπλης ομάδας της οποίας ηγούνται, περιορισμένος ρόλος της πολιτικής ιδεολογίας ως ενοποιητικού στοιχείου της ομάδας, στενή σύνδεση των μικρότερων οπλαρχηγών με τους ηγέτες τους και, τέλος, μεγάλος βαθμός αυτονομίας του ενός καπετάνιου από τον άλλον. Τα παραπάνω γνωρίσματα διαφοροποιούν σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον τύπο ένοπλης οργάνωσης από τον εαμικό. Περιέχονται τα δοκίμια: – Νίκος Μαραντζίδης, “Οι ένοπλοι εθνικιστές αρχηγοί της Κατοχής στη Βόρεια Ελλάδα” – Στράτος Δορδανάς, “Αντοκομουνιστές οπλαρχηγοί στη γερμανοκρατούμενη Κεντρική Μακεδονία” – Βάιος Καλογριάς, “Ένοπλες ομάδες ανεξάρτητων οπλαρχηγών και εθνικιστών αξιωματικών στην περιοχή μεταξύ Στρυμόνα και Αξιού (1941-1944)” – Θανάσης Καλλιανιώτης, “Οι αντικομουνιστές καπετάνιοι στη Δυτική Μακεδονία (1942-1949)” – Τάσος Χατζηαναστασίου, “Οι εθνικιστές οπλαρχηγοί στη βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία και Θράκη” – Βαγγέλης Τζούκας, “Οπλαρχηγοί και καπετάνιοι στη δεκαετία 1940-1950: η περίπτωση της Ηπείρου”