Οι κανόνες της τέχνης

Στο δεύτερο μισό περίπου του 19ου αιώνα συγκροτείται στη Γαλλία ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό σύμπαν το οποίο διεκδικεί την αυτονομία του από τις όποιες κρατικές γραφειοκρατίες, καθώς και τις αντίστοιχες ακαδημίες τους και τους κανόνες του καλού γούστου που αυτές επιβάλλουν. Δημιουργοί όπως ο Φλομπέρ, ο Μποντλαίρ και ο Μανέ επιτελούν μια συμβολική επανάσταση που θα αλλάξει οριστικά τη μορφή του λογοτεχνικού και του καλλιτεχνικού σύμπαντος. Εστιάζοντας στην “Αισθηματική αγωγή” του Φλομπέρ, ο Pierre Bourdieu περιγράφει τη γένεση και τη δομή του λογοτεχνικού πεδίου στις διαδοχικές μεταμορφώσεις του και δείχνει κατ’ αρχάς αυτό που οφείλει το έργο του Φλομπέρ στη σύσταση του πεδίου, δηλαδή σε ποιο βαθμό ο Φλομπέρ ως συγγραφέας παράγεται από αυτό στην παραγωγή του οποίου ο ίδιος συντελεί. Με αυτή την αφετηρία και φέρνοντας στο φως τη λογική στην οποία υπακούουν οι συγγραφείς και οι λογοτεχνικοί θεσμοί, ο Bourdieu θέτει στη συνέχεια τα θεμέλια μιας επιστήμης των έργων, της οποίας αντικείμενο αποτελεί η παραγωγή όχι μόνο του ίδιου του έργου αλλά και της αξίας του. Χωρίς να εξαλείφει το δημιουργό κάτω από το βάρος της επιρροής των κοινωνικών καθορισμών που συνδέονται με το περιβάλλον καταγωγής του, η ανάλυση του χώρου των δυνατοτήτων που είναι εγγεγραμμένοι σε μια συγκεκριμένη κατάσταση του πεδίου μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε την εργασία που οφείλει να επιτελέσει ο καλλιτέχνης, ενάντια σ’ αυτούς τους καθορισμούς αλλά και χάρη σ’ αυτούς, προκειμένου να παραχθεί ως δημιουργός, δηλαδή ως υποκείμενο της ίδιας του της δημιουργίας. Εργασία με αξιοθαύμαστο εύρος αλλά και βάθος, “Οι κανόνες της τέχνης” καταφέρνουν να υπερβούν ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού της ανθρώπινης σκέψης και να καταστήσουν αντικείμενο της επιστημονικής ανάλυσης την καλλιτεχνική δημιουργία αποσπώντας την από ανορθολογικές ερμηνείες και υπερβατικές μεγαλοστομίες, διατηρώντας ταυτοχρόνως την ιδιαίτερη μαγεία της.