Ο αδερφός μου Γιώργος Σεφέρης

Τὶ φυλακὲς ποὺ εἶναι γιὰ μένα ὅλες οἱ νύχτες μου καὶ ὅλες οἱ μέρες μου, καὶ πόσο σκοτεινὲς ἀκόμα, καὶ πόσο τὶς φοβᾶμαι,εἶναι τόσο παιδὶ ἀκόμα ἡ ψυχή μου, καὶ εἶναι ἡ ζωή τόσο πρόστυχια καὶ τόσο κακιὰ… Γιατὶ νὰ δειχτῶ ἀφοῦ δὲν ἀκοῦνε καὶ δὲν βλέπουν. Κ᾽ ἔπειτα πῆρα τόσο σοβαρὰ τὴν φιλολογία. Ἄλλη συνείδηση κ᾽ αὐτὴ – σχεδὸν δὲν σκέπτομαι τίποτ᾽ ἄλλο ὅλη τὴ μέρα, γυρεύω, γυρεύω τὸ δρόμο τὸν ἀπάτητο, καὶ θὰ τὸν βρῶ γιατὶ πρέπει, καὶ ἅμα θὰ γράψω θὰ εἶμαι ὁ καλύτερος, μὰ καὶ πάλι πόσα ματώματα… […] Πόσο γυρεύω τὴν ξεκούραση… τὴ θάλασσα τὴν ἥσυχη, τοὺς ὁρίζοντες τοὺς ἀπέραντους. Νὰ ἡσυχάσω, νὰ ναρκωθῶ λιγάκι μέσα στὴν ἀγάπη, κ᾽ ἔπειτα ξαναρχίζω, μὰ πρὶν περάσω ὅλους τοὺς μεσημεριάτικους ἥλιους, λίγο νερό, λίγο νερὸ γιὰ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὰ γράφει ἀπὸ τὸ Παρίσι, τὸν Μάϊο τοῦ 1921, ὁ Γιῶργος Σεφέρης πρὸς τὴν ἀδερφή του Ἰωάννα Τσάτσου, σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς πολλὲς ἐπιστολές του ποὺ δημοσιεύονται στὸ βιβλίο της μετὰ τὸ θάνατό του. Ὁ ἀδερφός μου Γιῶργος Σεφέρης (1974) εἶναι μιὰ θερμὴ ἀγαπητικὴ βιογραφία ἤ, καλύτερα, ψυχογραφία τοῦ ποιητῆ ἀπὸ τὸ 1912, ὅταν ὁ Σεφέρης ἦταν δωδεκάχρονο παιδὶ στὴ Σμύρνη, μέχρι τὸ 1941, ὅταν φεύγει ἀπὸ τὴν Ἀθήνα μαζὶ μὲ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση μὲ προορισμὸ τὴ Μέση Ἀνατολή. Τὸ βιβλίο τῆς Ἰωάννας Τσάτσου εἶναι πολύτιμη μαρτυρία καὶ γιὰ ἕναν πρόσθετο λόγο: μαζὶ μὲ τὸν Σεφέρη παρουσιάζεται καὶ ὅλη ἡ πατρικὴ οἰκογένειά του, ὁ τρόπος τῆς ζωῆς της καὶ οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν μελῶν της.

Ιωάννα Τσάτσου (Συγγραφέας)

Ιωάννα Τσάτσου (1909-2000). Η Ιωάννα Τσάτσου γεννήθηκε στη Σμύρνη, κόρη του δικηγόρου και διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Παρισιού Στέλιου Σεφεριάδη και της Δέσπως το γένος Γιωργάκη Τενεκίδη, και αδελφή του Γιώργου Σεφέρη. Σπούδασε στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αναγορεύτηκε διδάκτωρ στην ίδια σχολή με τίτλο της εργασίας της “Επίδραση της εθνικότητας επί του κύρους του γάμου”. Το 1930 παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, με τον οποίο απέκτησε δυο κόρες τη Δέσποινα και τη Θεοδώρα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έδρασε στην ΕΚΚΑ του συνταγματάρχη Ψαρού και πήρε μέρος σε αποστολές βοήθειας οικογενειών εκτελεσθέντων και φυγάδευσης άγγλων στρατιωτών με την καθοδήγηση της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Το 1947 κυκλοφόρησε το βιβλίο “Εκτελεσθέντες επί Κατοχής” γνωστοποιώντας τα ονόματα οικογενειών που πλήγηκαν από τους κατακτητές, προκειμένου να συνταξιοδοτηθούν. Συνέχισε την ανθρωπιστική της δράση και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, ως μέλος του Κέντρου Βοήθειας του Παιδιού, του Σώματος Ελληνίδων Οδηγών, της Φανέλας του Στρατιώτη, της Διεθνούς Κοινωνικής Υπηρεσίας. Την περίοδο 1950-1951 αγωνίστηκε υπέρ του δικαιώματος ψήφου των Ελληνίδων και το 1966 πήρε μέρος στην Έκτη Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών. Τιμήθηκε για τη δράση της με το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων, το Χρυσό Σταυρό της Εποποιίας (1960), το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Αξίας (1979, Γαλλία – Σενεγάλη). Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1965 με την έκδοση του ημερολογιακού κειμένου “Φύλλα κατοχής”. Ακολούθησε η έκδοση της ποιητικής συλλογής της “Λόγια της σιωπής” (1968) και οχτώ ακόμη συλλογές ως το 1973 που εξέδωσε το βιογραφικό πεζό “Ο αδελφός μου Γιώργος Σεφέρης”, που τιμήθηκε με το Αʼ κρατικό βραβείο βιογραφίας. Ολοκλήρωσε επίσης ταξιδιωτικά κείμενα και ιστορικές μονογραφίες. Τιμήθηκε επίσης με το χρυσό μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας (1976), το βραβείο ποίησης Α. Ντε Βινιύ (1978), το Πρώτο Διεθνές Βραβείο Ποίησης Sicilia (1980) και το βραβείο Gramatikakis – Neuman της Γαλλικής Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών για το σύνολο του έργου της. Έργα της μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και ρουμανικά. Το 1996 τιμήθηκε με το βραβείο Φρειδερίκου Μάθιους. Πέθανε στην Αθήνα στις 30 Σεπτεμβρίου 2000, σε ηλικία 91 ετών. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Ιωάννας Τσάτσου βλ. χ.σ., “Τσάτσου Ιωάννα”, στο “Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό”, τ. 9β, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1988. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).