Ο Μεσημβρινός και άλλα πεζά

“Η γνήσια ποίηση είναι αντιβιογραφική. Η πατρίδα του ποιητή είναι το ποίημά του· αλλάζει από το ένα ποίημα στο άλλο. Οι αποστάσεις είναι οι παλιές, οι αιώνιες: άπειρες όπως το σύμπαν των κόσμων, όπου το κάθε ποίημα προσπαθεί να επιβιώσει και να επιβληθεί ως -μικροσκοπικό- άστρο. Άπειρες όπως και η απόσταση ανάμεσα στο εγώ και το εσύ του ποιητή: κι από τις δύο πλευρές, κι από τους δύο πόλους ρίχνεται γέφυρα. Διότι ο τόπος του ποιήματος είναι στη μέση, στα μισά του δρόμου, εκεί όπου προσδοκάται η κολόνα της στήριξης, από πάνω ή από κάτω. Από πάνω: αόρατα και αβέβαια. Από κάτω: από την άβυσσο της ελπίδας για τον απώτερο πλησίον, τον πλησίον του απώτερου μέλλοντος”. (Πάουλ Tσέλαν) Στο αποκορύφωμα της λογοτεχνικής σταδιοδρομίας του, ο Πάουλ Τσέλαν, κατά πολλούς ο σημαντικότερος γερμανόφωνος ποιητής του 20ου αιώνα, συνοψίζει τον αναστοχασμό του για την ποίηση σε μια ομιλία που έγινε διάσημη. Πρόκειται για τον “Μεσημβρινό”, ένα κείμενο το οποίο, μαζί με τα υπόλοιπα πεζά του Τσέλαν, αναμετράται με όλα τα μεγάλα προβλήματα της ευρωπαϊκής ποιητικής παράδοσης, όπως αυτά εμφανίζονται μέσα από τον μεγεθυντικό φακό της μεταπολεμικής εμπειρίας και της ώριμης συνείδησης του μοντέρνου. Πως είναι εφικτή μια ποίηση μετά το Άουσβιτς, η οποία δεν θα νομιμοποιεί τη βαρβαρότητά του; Σε ποια αβυσσαλέα ρήγματα θα πρέπει να εγκατασταθεί η λέξη, ποια δύσβατα μονοπάτια και ποιες παράδοξες διαδρομές είναι αναγκασμένος να ακολουθήσει ο στίχος, προκειμένου να συνεχίσει να μιλά στο όριο της σιωπής; Ο “Μεσημβρινός” είναι ένα έργο για την ποίηση, γραμμένο από έναν ποιητή. Δεν προδίδει το μυστικό του ποιήματος, αλλά ζητά να ομολογήσει την ουτοπική του αξίωση. Σε πείσμα των αδιεξόδων, επικαλείται την κυριολεξία της μεταφοράς, τη συνάντηση του μοναδικού εγώ με το “εντελώς άλλο”, τη διαυγή επικοινωνία μέσω της σκοτεινότητας. Στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται όλα τα πεζά κείμενα και οι διαλέξεις του ποιητή: “Συνομιλία στα βουνά”, “Αντίφως”, “Προσφώνηση με αφορμή την παραλαβή του λογοτεχνικού βραβείου της πόλης της Βρέμης”, “Σημείωμα για τον Οσίπ Μάντελσταμ”, “Η αλήθεια, τα βατράχια, οι συγγραφείς και οι πελαργοί” κ.ά.