Περί του πρώτου θεμέλιου λόγου της διάκρισης των διευθύνσεων στον χώρο

Τι είναι ο χώρος; Είναι άραγε –όπως ισχυρίζεται ο Νεύτωνας– μια πραγματική και αυθυπόστατη οντότητα, ανεξάρτητη από τα όντα που ο ίδιος εμπεριέχει, ένας χώρος δηλαδή «απόλυτος»; Ή μήπως δεν είναι μάλλον παρά –όπως διατείνεται ο Λάιμπνιτς– ένα προϊόν αφαίρεσης, η συσχέτιση των όντων ειλημμένη καθ’ αυτήν, ένας χώρος δηλαδή «σχετικός»; Η συντομότατη, όμως και μεστότατη πραγματεία Περί του πρώτου θεμέλιου λόγου της διάκρισης των διευθύνσεων στον χώρο, η οποία συντάχθηκε και δημοσιεύθηκε το 1768 (δύο μόλις χρόνια προτού ξεκινήσει η σιωπή και βαθιά περισυλλογή του Καντ που οδήγησε στην εκπόνηση της Κριτικής του καθαρού Λόγου) συνιστά πολύτιμο τεκμήριο για την εξέλιξη του καντιανού στοχασμού: Ο χώρος δεν συνιστά μεν εδώ ακόμη a priori παράσταση και όρο της δυνατότητας της εμπειρίας και των αντικειμένων αυτής, αποδεικνύεται όμως ήδη προϋπόθεση της παράστασης των όντων. Ο Καντ βρίσκεται άρα εδώ ήδη, τρόπον τινά, καθ’ οδόν προς την υπερβατολογική του φιλοσοφία, για τη διαμόρφωση της οποίας το ερώτημα περί του χώρου υπήρξε ασφαλώς ιδιαίτερης σημασίας.

Immanuel Kant (Συγγραφέας)

Ο Immanuel Kant γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1724 στο Καίνιξμπεργκ. Από το 1732 ως το 1740 μαθήτευσε στο κολλέγιο Fridericianum και το 1740 μπήκε στο Πανεπιστήμιο του Καίνιξμπεργκ. Τυπικά εγγεγραμμένος στη Θεολογική σχολή, αφοσιώνεται κυρίως στη μελέτη της φιλοσοφίας και της φυσικής. Το 1747 δημοσιεύει το πρώτο του έργο: “Σκέψεις πάνω στην πραγματική αξιολόγηση των ζωτικών δυνάμεων”. Από το 1747 ως το 1756 ο Kant εξασφαλίζει το βιοπορισμό του παραδίδοντας μαθήματα κατ’ οίκον, ενώ το 1755 ο Kant αρχίζει να παραδίδει μαθήματα στο πανεπιστήμιο ως άμισθος υφηγητής. Δημοσιεύει ένα άρθρο πάνω στους σεισμούς, με αφορμή το σεισμό της Λισαβόνας, και τη Γενική ιστορία της φύσης και θεωρία του ουρανού, που αποτελεί την πιο σημαντική συμβολή του στο τομέα των φυσικών επιστημών. Από το 1760 ο Kant αρχίζει να παίρνει μέρος στα πιο επίμαχα προβλήματα του Διαφωτισμού. 1759: “Δοκίμιο σχετικά με τον οπτιμισμό”, 1762: “Περί της ψευδεπίγραφης λεπτότητας των τεσσάρων συλλογιστικών σχημάτων”. 1763: “Το μόνο δυνατό θεμέλιο για την απόδειξη της ύπαρξης του Θεού” και “Δοκίμιο για την εισαγωγή της έννοιας του αρνητικού μεγέθους στη φιλοσοφία”, 1764: “Παρατηρήσεις πάνω στο αίσθημα του ωραίου και του υπέροχου” και “Δοκίμιο σχετικά με τις ασθένειες του νου” 1766: “Ερμηνεία των ονείρων ενός οραματιστή μέσω των ονείρων της μεταφυσικής”. Το 1770 o Kant αναγορεύεται τακτικός καθηγητής και καταλαμβάνει την έδρα της μεταφυσικής και της λογικής. Με την αναγόρευσή του αυτή θα δημοσιεύσει την περίφημη μελέτη “Περί της μορφής και των αρχών του αισθητού και του νοητού κόσμου”. Μετά από 11 χρόνια δημοσιεύεται “Η κριτική του καθαρού λόγου” κείμενο δύσκολο και ο Kant δημοσιεύει το 1783 σε πιο προσιτή μορφή τα “Προλεγόμενα σε κάθε μελλοντική μεταφυσική” περιλαμβάνοντας τις κύριες ιδέες του “Καθαρού Λόγου”. Με τα κείμενα “Τί είναι Διαφωτισμός;” και “Ιδέα μιας καθολικής ιστορίας από κοσμοπολίτικη άποψη” το 1784 ο Kant αρχίζει να παρεμβαίνει άμεσα στη διαμάχη γύρω από τη φιλοσοφία του διαφωτισμού. Την επόμενη χρονιά 1785 εμφανίζεται το πρώτο από τα μεγάλα έργα του, αφιερωμένα στην ηθική: “Θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών”. Μέχρι το θάνατό του το 1804 θα δημοσιεύσει μια πλειάδα έργων.

 

Στέλιος Γκαδρής (Μεταφραστής)