Το βιβλίο αυτό, καρπός πολύχρονης έρευνας, παρουσιάζει στον Έλληνα αναγνώστη έναν άλλο Γκράμσι. Ένα λαμπρό στοχαστή με πολύ σημαντικό θεωρητικό έργο, αλλά και ικανότατο και οξυδερκή πολιτικό ηγέτη που ανέλαβε την ηγεσία του Κ.Κ. Ιταλίας στην πιο κρίσιμη περίοδο της ιστορίας του. Με ντοκουμέντα και μαρτυρίες -άγνωστα στην Ελλάδα- περιγράφεται η δύσκολη μάχη του Γκράμσι εναντίον του φασισμού, όταν ο τότε ηγέτης του Κ.Κ.Ι. Αμαντέο Μπορντίγκα τον θεωρούσε «αμελητέο πρόβλημα» και η Κομιντέρν μιλούσε για «σοσιαλφασισμό». Αναφέρεται με λεπτομέρειες στα δύσκολα χρόνια που πέρασε ο Γκράμσι στις φασιστικές φυλακές. Στην επίμονη προσπάθεια του φυλακισμένου ηγέτη να μετατρέψει τους κομμουνιστές συντρόφους του σε στελέχη με ικανότητες πολιτικής ανάλυσης και κινητοποίησης που θα πάλευαν για την αντιφασιστική ενότητα. Άγνωστα μέχρι χθες ντοκουμέντα του Κ.Κ.Ι. και της Διεθνούς αποκαλύπτουν τις υποψίες που έτρεφε η σοβιετική ηγεσία για τον υποτιθέμενο «τροτσκισμό» του φυλακισμένου ηγέτη. Ανέκδοτες επιστολές του μας περιγράφουν τις απεγνωσμένες προσπάθειες να αποφυλακιστεί, γνωρίζοντας καλά πως η κατάσταση της υγείας του δεν θα του επέτρεπε να βγει ζωντανός από τη φασιστική φυλακή.
Τη στιγμή όμως που ο Γκράμσι αισθάνεται εγκαταλελειμμένος, βρίσκει τη δύναμη να ερμηνεύσει κατάλληλα τις λίγες πληροφορίες που έφταναν έως το κελί του και στα Τετράδια της Φυλακής ασκεί εύστοχη κριτική αναφορικά με το αυταρχικό καθεστώς που έβλεπε να επιβάλλεται σταδιακά στη Σοβιετική Ένωση, ενώ, παράλληλα, εκφράζει τη βαθιά απογοήτευσή του για την πορεία που ακολουθούσε το αντιφασιστικό κίνημα, που αδυνατούσε να ενωθεί στην πάλη ενάντια στον Μουσολίνι. Ο Γκράμσι που γνωρίσαμε μέχρι τώρα είναι ένας Γκράμσι λογοκριμένος. Ο Παλμίρο Τολιάτι, που διαδέχτηκε τον Γκράμσι στην ηγεσία του Κ.Κ.Ι., έδωσε μάχη προκειμένου να σώσει από τη λήθη τα Τετράδια της Φυλακής και την αλληλογραφία του. Αλλά δεν τόλμησε να δώσει στη δημοσιότητα κείμενα με εκτιμήσεις και στοχασμούς που έρχονταν σε αντίθεση με τον επίσημο μαρξισμό-λενινισμό της Μόσχας. Αυτά τα κείμενα άρχισαν να γίνονται γνωστά μόνο μετά τον θάνατο του Στάλιν και του Τολιάτι, αρχής γενομένης με την πλήρη έκδοση των Τετραδίων της Φυλακής. Όλα αυτά τα στοιχεία παρατίθενται διεξοδικά και σε πλήρη μετάφραση, ενσωματωμένα σε ένα συναρπαστικό κείμενο-αφήγηση, ώστε ο προσεκτικός αναγνώστης να είναι σε θέση να αποφασίσει μόνος του ποιος τελικά σκότωσε τον Γκράμσι.
Δημήτρης Α. Δεληολάνης (Συγγραφέας)
Ο Δημήτρης Δεληολάνης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη. Η μητέρα του από την Προύσα της Μικράς Ασίας και ο πατέρας του από τη Ρουμανία. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, σε ηλικία 13 ετών, ακολούθησε την
κομμουνίστρια μητέρα του Άννα Κολοζώφ που αυτοεξορίστηκε στην Ιταλία όπου σπούδαζαν και εργάζονταν τα ετεροθαλή αδέλφια του Τέρψη και Ορέστης Κολοζώφ.
Πτυχιούχος και κάτοχος μεταπτυχιακού της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ρώμης La Sapienza, ήταν για 35 χρόνια ο ανταποκριτής της ΕΡΤ στη Ρώμη. Ακόμη και σήμερα συνεργάζεται με μέσα ενημέρωσης, ελληνικά και ιταλικά (SLPress.gr, Il Manifesto, Limes, Il Foglio, Ytali.com), ενώ συμμετέχει στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Τετράδια.
(Πηγή: “Εκδόσεις Στοχαστής”, 2022)
