Πραγματιστές, δημαγωγοί και ονειροπόλοι

Από την ανεξαρτησία ώς τις μέρες μας, τι υποστήριξαν οι πολιτικοί μας για την πολιτεία, το πολίτευμα και τα δικαιώματα του ανθρώπου, και πώς σχολίασαν τις απόψεις τους οι διανοούμενοι; 17 και 16 προσωπογραφίες αντίστοιχα, με τις προσθήκες ενός συνταγματολόγου, που τον συναρπάζει η πολιτική και η ιστορία. Οι πολιτικοί… Ιωάννης Καποδίστριας, Χαρίλαος Τρικούπης, Γεώργιος Α’, Ελευθέριος Βενιζέλος, Γεώργιος Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Στέφανος Μάνος, Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, Παντελής Πουλιόπουλος, Ηλίας Ηλιού, Μίκης Θεοδωράκης, Κώστας Φιλίνης, Λεωνίδας Κύρκος, Αλέξης Τσίπρας. … και οι διανοούμενοι Ν.Ν. Σαρίπολος, Γιώργος Θεοτοκάς, Ρόδης Ρούφος, Φαίδων Βεγλερής, Αριστόβουλος Μάνεσης, Γιώργος Κουμάντος, Λέων Καραπαναγιώτης, Αλέξανδρος Σβώλος, Δημήτρης Τσάτσος, Τάσος Γιαννίτσης, Αλέξης Δημαράς, Νίκος Θέμελης, Νίκος Πουλαντζάς, Νίκος Σβορώνος, Mισέλ Μιάϊγ, Άννα Φραγκουδάκη. Ως αυτόπτης μάρτυρας και κατά καιρούς ως συμμέτοχος στις πολιτικές εξελίξεις μας από τη Μεταπολίτευση ως σήμερα, μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να διαπιστώσω πόσο αμφίθυμη είναι η σχέση των περισσότερων πολιτικών μας με το Σύνταγμα, το δίκαιο και τους θεσμούς. Σχέση αγάπης όσο βρίσκονται μακριά από την εξουσία και σχέση μίσους από τη στιγμή που την κατακτούν. Με κριτήριο λοιπόν τη στάση τους απέναντι στους θεσμούς, κατέταξα τους “προσωπογραφούμενους” πολιτικούς “μου” σε τρεις κατηγορίες: τους πραγματιστές, τους δημαγωγούς και τους ονειροπόλους. Στον αναγνώστη ανήκει να αποφανθεί ποιος από τους τρεις αυτούς χαρακτηρισμούς ταιριάζει περισσότερο σε κάθε “προσωπογραφούμενο”. Από τη σκοπιά μου, κατέταξα τους μελετώμενους πολιτικούς με κριτήριο τον φιλοσοφικοπολιτικό προσανατολισμό τους σε μιαν από τις τρεις μεγάλες ιδεολογικές παραδόσεις της νεότερης και της σύγχρονης Ελλάδας: την αστική, τη σοσιαλδημοκρατική και την κομμουνιστική. Καθεμιά από τις τρεις αυτές παραδόσεις είχε βέβαια και τους διανοουμένους της, οι οποίοι, όχι μόνο στοχάστηκαν την εξουσία, αλλά πολλές φορές “παθιάστηκαν” γι’ αυτήν. Για τους περισσότερους από αυτούς -κατ’ επάγγελμα δημοσιολόγους και όχι μόνον- η τιθάσευσή της ήταν αντικείμενο της επιστήμης τους. Για άλλους πάλι ήταν μια πρόκληση με την οποία, θέλοντας και αυτοί να συμμετάσχουν στα κοινά, δεν απέφυγαν να αναμετρηθούν. Η τοποθέτησή τους σε αυτό το βιβλίο δίπλα στους πολιτικούς με τους οποίους προ πάντων διαλέχθηκαν νομίζω ότι συμπληρώνει την εικόνα, δίνοντας το ιδεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκαν και οι μεν και οι δε. Τα πορτραίτα αμφοτέρων τα συνόδευσα με κάποια δικά μου παλαιότερα κείμενα, στα οποία, με αφορμή διάφορα περιστατικά, μου δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσω από την ειδικότερη σκοπιά του κλάδου μου παρεμφερή ζητήματα.