Προπατορικά αμαρτήματα βιβλίων Φυσικής

Ο Planck, το 1885, είχε διατυπώσει την πρόβλεψη ότι ο ορισμός «ενέργεια είναι η ικανότητα παραγωγής έργου» θα έπαυε να ισχύει σε είκοσι χρόνια, επειδή δεν είναι σύμφωνος με τον 2ο Νόμο της Θερμοδυναμικής. Έχουν περάσει από τότε περίπου εκατόν σαράντα χρόνια και ο ορισμός αυτός εξακολουθεί να αποτελεί τον πιο συνηθισμένο ορισμό για την ενέργεια, παρά το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, πολλές δημοσιεύσεις σε γνωστά περιοδικά διδακτικής της Φυσικής συχνά επαναφέρουν το θέμα της ασυμφωνίας του με τον 2ο Θερμοδυναμικό Νόμο. Αντίστοιχα, ο Νεύτωνας, το 1687, στο διάσημο έργο του Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, έδειξε ότι η πίεση έχει νόημα μόνο στα ρευστά και κατέληξε στις σχέσεις της υδροστατικής και στην ερμηνεία του υδροστατικού παράδοξου, χρησιμοποιώντας τον ορισμό που έδωσε για το υγρό και τον 3ο Νόμο του. Ωστόσο, το έργο του φαίνεται να αγνοείται μέχρι και σήμερα, καθώς η πίεση εισάγεται στα εκπαιδευτικά βιβλία με παραδείγματα από τα στερεά. Τα παραπάνω αποτελούν δύο από αυτά που ο συγγραφέας ονομάζει «προπατορικά αμαρτήματα βιβλίων Φυσικής». Στο βιβλίο, ο συγγραφέας εξετάζει κριτικά ορισμένα από τα πιο διαδεδομένα “προπατορικά αμαρτήματα” της φυσικής εκπαίδευσης. Τα οκτώ από τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου εστιάζουν σε τέτοιου είδους επαναλαμβανόμενα λάθη και παρανοήσεις που εμφανίζονται διεθνώς στα βιβλία Φυσικής. Τα υπόλοιπα δύο κεφάλαια απαντούν σε σημαντικά ερωτήματα που συνήθως παραλείπονται από την εκπαιδευτική ύλη, όπως: «Τι αντιστοιχεί σε μικροσκοπικό επίπεδο στη διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων ηλεκτρικού κυκλώματος;» Η αφορμή για πολλά κομμάτια του βιβλίου δόθηκε από ερωτήσεις μαθητών, φοιτητών ή εκπαιδευτικών και από απορίες που προέκυψαν κατά την προετοιμασία για τη διδασκαλία. Στόχος του βιβλίου είναι να συμβάλλει στη δημιουργία προβληματισμού και στην έναρξη συζητήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγές στα σχολικά βιβλία Φυσικής. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η συζήτηση που έγινε σε δίκτυο εκπαιδευτικών και τελικά οδήγησε στην αφαίρεση παραγράφων και ασκήσεων από τη διδακτέα ύλη της Γ’ Λυκείου, που λανθασμένα αναφέρονταν στον Νόμο του Bernoulli.

Παναγιώτης Κουμαράς (Συγγραφέας)