Προσεγγίσεις στην ιστορία της ανάγνωσης και των φιλαναγνωστικών συσσωματώσεων στα Ιόνια Νησιά τον 19ο αιώνα

Η ιδιαιτερότητα της πολιτισμικής ταυτότητας των Νησιών του Ιονίου που σμιλεύτηκε κάτω από την επίδραση των επιβιώσεων του βυζαντινού παρελθόντος τους και τη μακρόχρονη υποταγή τους σε δυτικές κυριαρχίες, σε συνδυασμό με το ομόδοξο και το ομόγλωσσο των κατοίκων τους με τον υπό oθωμανική κυριαρχία καταρχάς και στη συνέχεια ελεύθερο ελλαδικό χώρο, κατέστησε την προσέγγιση της ιστορίας της ανάγνωσης κατά τον 19ο αι., εκ προοιμίου δεκτική σε πολυεπίπεδη εξέταση, που ξεπέρασε τα όρια της τοπικότητας του ιόνιου χώρου και οδήγησε τον προβληματισμό σε μία γενικότερη διάσταση, που αφορά εκτός από τα Ιόνια Νησιά και την Ευρώπη, αλλά και την Ελλάδα. Στον κεντρικό πυρήνα της έρευνας προέκυψαν ερωτήματα, όπως: ποιες συνθήκες ευνόησαν την επικράτηση της «εκτεταμένης» ανάγνωσης έναντι της «εντατικής» από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα στην Ευρώπη και πώς αυτή επηρέασε τις αναγνωστικές συνήθειες, ποιους μηχανισμούς διάδοσης του βιβλίου ενεργοποίησε, πώς οργανώθηκαν αναγνωστήρια και αναγνωστικές Εταιρείες, και πώς εκείνες με τη σειρά τους μορφοποίησαν στους κόλπους τους φιλαναγνωστικές συσσωματώσεις, που με όχημα την ανάγνωση, διεύρυναν τους επιστημονικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς τους ορίζοντες; Ο δυτικοκρατούμενος ιόνιος χώρος υπήρξε δεκτικός και σε ποιο βαθμό στην αφομοίωση της εξελικτικής πορείας του φαινομένου της ανάγνωσης στην Ευρώπη κατά τον 19ο αι.; Η αποτύπωση και η προσέγγιση της φυσιογνωμίας των Εταιρειών που ιδρύθηκαν την ίδια περίοδο σε αυτόν, μπορεί να λειτουργήσει ως ασφαλές όχημα για την εξαγωγή συμπερασμάτων; Η δυνατότητα να μελετηθεί σε βάθος χρόνου μια αναγνωστική εταιρεία, όπως εκείνη της Κέρκυρας, συμβάλλει ουσιαστικά, στην επίλυση του προβληματισμού; Ποιες πλευρές και ποια ζητούμενα της κερκυραϊκής και σε τελική ανάλυση της ιόνιας κοινωνίας αναδεικνύονται; Ποια δίκτυα επικοινωνίας παρατηρούνται να εξυφαίνονται με περισσή επιμέλεια και υπομονή με πρόσχημα την ανάγνωση, προκειμένου να υπηρετήσουν υψηλά ιδεώδη, όπως την καλλιέργεια της εθνικής ιδεολογίας που απέβλεπε στη συνένωση των Ιονίων με το νεοσύστατο εθνικό Ελληνικό Κράτος; Κοντολογίς ο υπό εξέταση προβληματισμός δεν επιτρέπει τη στατικότητα αλλά επιβάλλει τη συνεχή συνεξέταση ζητημάτων που προκύπτουν από τη συμπόρευση των Ιόνιων Νησιών με Ευρωπαϊκά Κράτη, προκειμένου να σκιαγραφηθεί τεκμηριωμένα η πορεία που διέγραψε το φαινόμενο της ανάγνωσης στις κοινωνίες τους. Η μελέτη από το μερικό ανάγεται στο γενικό ευρωπαϊκό πλαίσιο και όχι μόνον, εφόσον τα Ιόνια επηρεάζονται από την Ευρώπη, και με τη σειρά τους επηρεάζουν τις κοινωνίες της ελληνικής επικράτειας από το 1864 κι ύστερα, που συνενώθηκαν με το Ελληνικό Κράτος, ενισχύοντας και αναβαθμίζοντας το πολιτισμικό επίπεδο των κοινωνιών του με το μπόλιασμα των εμπειριών και των βιωμάτων ενός πολιτισμού που προέκυψε από τη μακρόχρονη ώσμωσή τους με δυτικές κυριαρχίες.

Γιάννα Δημητρίου (Συγγραφέας)

Η Γιάννα Δημητρίου σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Αρχειονομία – Βιβλιοθηκονομία στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο όπου εκτός από τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές εκπόνησε και τη διδακτορική της διατριβή. Έχει εργαστεί επί σειρά ετών σε βιβλιοθήκες, αρχεία και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα. Σήμερα διδάσκει στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου ως μέλος του διδακτικού προσωπικού.