Πόλεμος και δικαιοσύνη

Η βλάβη που προκαλεί ο πόλεμος στους ανθρώπους εκτείνεται πέρα από τις προφανείς καταστροφές του: τον πόνο, το θάνατο, τις υλικές καταστροφές, την υπονόμευση της λειτουργίας του φυσικού, κοινωνικού και ηθικού περιβάλλοντος. Ο πόλεμος αφαιρεί τον έλεγχο της ζωής από τους ίδιους τους ανθρώπους και τους εγκαταλείπει στην τυχαιότητα. Η βλάβη του πολέμου στον ηθικό ιστό της ανθρώπινης ζωής είναι η πλέον επικίνδυνη, η πλέον προσβλητική. Eίναι λοιπόν ποτέ δυνατόν να δικαιολογηθεί η πρόκληση μιας τέτοιας βλάβης; Κι αν πράγματι υπάρχουν δίκαιοι πόλεμοι πώς μπορούμε να αποφύγουμε την καταχρηστική τους επίκληση σε κάποιες περιπτώσεις -επίκληση που τόσο πολύ θυμίζει παπικές συνεγέρσεις σε σταυροφορικές εκστρατείες κατά απίστων; Το ερώτημα δεν είναι ιδεαλιστικό, αλλά πολύ ρεαλιστικό. Η βία και η αδικία δεν θα εκλείψει, αλλά αντίθετα θα καταστεί ακόμα πιο ανέλεγκτη αν χαθεί η προοπτική της αλληλοσυγκράτησης στη βάση αρχών και κανόνων. Η θεωρία του δικαίου πολέμου χρειάζεται συνεπώς ένα πολιτικό πλαίσιο για να αναλάβει αυτό το βάρος· στην αντίθετη περίπτωση θα είναι σαν ένα εγχειρίδιο ποινικού δικαίου στα χέρια ληστών.