Ρωμαϊκὸ πρωτεῖο καὶ ἱστορικὰ δεδομένα – Οἱ πρῶτοι τέσσερις αἰῶνες

Τὸ πρωτεῖο ποὺ διεκδικεῖ ἡ Ρωμαϊκὴ Ἐκκλησία εἶναι ἀπὸ τὰ πλέον ἀντιλεγόμενα ζητήματα καὶ θεωρεῖται σήμερα, ὕστερα ἀπὸ τὴν ἄρσι τῶν ἑκατέρωθεν ἀναθεμάτων, τὸ κυριώτερο ἐμπόδιο στὴν ἐπανένωσι τῶν δύο μεγάλων Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως. Στὸ ἔργο ἐξετάζονται, ὑπὸ τὸ φῶς τῶν πορισμάτων τῆς «κριτικῆς τῶν κειμένων», ὅσα εὐαγγελικὰ χωρία ἐπικαλεῖται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης ὑπὲρ τοῦ πρωτείου τοῦ κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καὶ ἐν ταὐτῷ ὑπὲρ τῆς ἰδίας καὶ τοῦ προκαθημένου της ἐπισκόπου, τοῦ Πάπα, ὅπως ἐπεκράτησε νὰ ἀποκαλεῖται. Ἐξετάζονται κατόπιν, τοποθετούμενες στὸ ἱστορικό τους πλαίσιο, τὸ μόνο ἱκανὸ νὰ προσδιορίσει τὸ νόημα καὶ τὴν σημασία τους, οἱ ὑπὲρ καὶ κατὰ τοῦ ρωμαϊκοῦ πρωτείου μαρτυρίες τῶν πρώτων τεσσάρων αἰώνων, περίοδος κατὰ τὴν ὁποία, μαζὶ μὲ τὴν διαμόρφωσι τῶν ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν, ἀναπτύσσονται καὶ οἱ θεωρητικὲς βάσεις τοῦ πρωτείου καθὼς καὶ οἱ τρόποι ἀσκήσεώς του. Εἶναι ὅμως καὶ ἡ περίοδος κατὰ τὴν ὁποία ἀνεφύησαν οἱ πρῶτες ἀμφισβητήσεις του, οἰ ὁποῖες ἐκορυφώθησαν κατὰ τὴν ἀρειανὴ κρίσι. Τὸ ἔργο περατώνεται μὲ τὶς προεκτάσεις ποὺ σημειώθηκαν κατὰ τὰ ἑπόμενα πενῆντα ἔτη, ἕως τὴν οἰκουμενικὴ σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος καὶ τὸν Πάπα Λέοντα τὸν Μέγα, ὁπότε κορυφώνεται ἡ πρώτη φάσις τῆς ἀναπτύξεως τοῦ Ρωμαϊκοῦ πρωτείου, καὶ σημειώνονται συνάμα οἱ πλέον ἔντονες ἐκδηλώσεις τῆς ροπῆς πρὸς τὴν αὐθαιρεσία, ποὺ χαρακτηρίζει, ὅπως κάθε κέντρο ἐξουσίας, καὶ τὴν Ρωμαϊκὴ Ἐκκλησία καὶ τὸν προκαθήμενό της. Αὐτὴ ἡ ροπὴ ἀποτελεῖ καὶ τὸ πραγματικό, ἀνυπέρβλητο πρὸς τὸ παρόν, ἐμπόδιο στὴν ἐπανένωσι τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, τὴν ὁποία οἱ σημερινὲς συνθῆκες καθιστοῦν ἐν τούτοις εἰπέρ ποτε εὐκταία.

Εμμανουήλ Γκίκας (Συγγραφέας)