Σάντορ Φερέντσι: Άτακτο παιδί, εφευρέτης ενήλικος

Ο ΣΑΝΤΟΡ ΦΕΡΕΝΤΣΙ YΠΗΡΞΕ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚOΣ και οξυδερκής ψυχαναλυτής με πολυεπίπεδη κλινική εμπειρία, αναλαμβάνοντας συχνά τις πιο δύσκολες περιπτώσεις ασθενών, που είχαν υποστεί σοβαρούς ψυχικούς ή και σωματικούς τραυματισμούς. Επινόησε σημαντικές έννοιες, όπως την «ενδοβολή» και την «ταύτιση με τον επιτιθέμενο», ενώ ήταν εκ των πρώτων που αναγνώρισαν τη σημασία του πρώιμου τραύματος. Μας μίλησε για τη σύγχυση γλωσσών μεταξύ παιδιού και ενηλίκων, για τις παιδικές αναλύσεις των ενηλίκων, για την αμφίμειξη των ερωτισμών· εμπνεύστηκε την έννοια του σοφού βρέφους, του μη καλοδεχούμενου παιδιού, της ναρκισσιστικής σχάσης, της τρομοκρατίας της οδύνης, των παθονευρώσεων. Η σχέση του με τον Φρόυντ υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη του ψυχαναλυτικού κινήματος, καθώς ο Φερέντσι ήταν από εκείνους που υποστήριξαν με θέρμη την αναγκαιότητα της μακρόχρονης ανάλυσης του αναλυτή, του επονομαζόμενου και δεύτερου θεμελιώδους κανόνα της ψυχανάλυσης. Για χρόνια αντάλλασσαν με τον Φρόυντ ερωτήματα πάνω στην αναλυτική εργασία, σε τέτοιον βαθμό που η σκέψη του ενός σφραγίστηκε από τη σκέψη του άλλου. Ωστόσο, λίγο καιρό πριν από τον πρόωρο θάνατό του, οι σχέσεις του με τον Φρόυντ στιγματίστηκαν από έντονη αμφιθυμία και υπόγειες συγκρούσεις, στις οποίες κυρίαρχο ρόλο διαδραμάτισαν σημαντικά πρόσωπα του διεθνούς ψυχαναλυτικού κινήματος. Η σχέση του Φερέντσι με τον Φρόυντ σημαδεύτηκε από τη διεργασία αλλά και την άρνηση του θηλυκού και του παθητικού στοιχείου. Η θηλυκή-μητρική πλευρά, την οποία μάταια αναζητούσε να βρει στον Φρόυντ, ήταν μια θέση που ο Φρόυντ δυσκολευόταν να αναλάβει. Σε αντιστάθμισμα, την ανέλαβε προοδευτικά ο ίδιος ο Φερέντσι, όταν λειτούργησε για τους ασθενείς του σαν τρυφερή μητέρα. Τη δε άρνηση υπαγωγής του Φερέντσι στο πατρικό υπερεγώ και στην παθητικότητα της αναλυτικής θέσης τη διαδέχθηκε η προώθηση της ενεργητικής τεχνικής εκ μέρους του. Οι συνεχείς τεχνικοί πειραματισμοί του επιχειρούσαν εξάλλου να απαντήσουν στα φαινόμενα επανάληψης που διέπουν την ψυχική ζωή. Μέσα από αντιφατικές τεχνικές παρεμβάσεις, τις οποίες δεν δίσταζε να εγκαταλείψει, ο Φερέντσι επέκτεινε τα όρια του αναλύσιμου και κατέστη ο πρόδρομος της σύγχρονης αναλυτικής πρακτικής, εισάγοντας την ελαστικότητα της τεχνικής. Έφτασε όμως σε ακραία σημεία, όπως στη θύελλα της αμοιβαίας ανάλυσης, κάτι που τον κατέστησε αιρετικό για την τότε ψυχαναλυτική κοινότητα. Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν απλώς δυσμένεια αλλά ιστορική λήθη ενός ιδιαίτερα πλούσιου έργου που λογοκρίθηκε για δεκαετίες. Το παρόν βιβλίο επιχειρεί να διερευνήσει σημαντικές πτυχές του έργου μιας εμβληματικής όσο και αμφιλεγόμενης φυσιογνωμίας της ψυχανάλυσης. Μιας προσωπικότητας ακατάπαυστα δημιουργικής, ευρηματικής, που διακρινόταν παράλληλα από ένα θυελλώδες παιδικό στοιχείο, αντίστοιχο ενός άτακτου παιδιού.

Γιώργος Σταθόπουλος (Συγγραφέας)

Ο Γιώργος Σταθόπουλος είναι κλινικός ψυχολόγος, Διδάκτωρ ψυχανάλυσης και ψυχοπαθολογίας του Πανεπιστημίου Paris VII, κάτοχος DESS κλινικής ψυχολογίας και DEA ψυχοπαθολογίας από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Εργάστηκε επί σειρά ετών στο Κέντρο Ημέρας για ψυχολογική υποστήριξη ασθενών με καρκίνο της ΕΚΨΨΥ. Σήμερα, είναι επιστημονικός υπεύθυνος και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Σ.ΚΕ.Ψ.Υ. ενώ παράλληλα διατηρεί και ιδιωτικό γραφείο. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, όπως τα “Revue Francaise de Psychanalyse”, “Evolution Psychiatrique”, “Οιδίπους”, “Εκ των Υστέρων”, κ.ά.