Σημειώσεις από το υπόγειο

Οι Σημειώσεις από το υπόγειο είναι ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα που καταλαμβάνει περίοπτη θέση στο ντοστογιεφσκικό λογοτεχνικό σύμπαν και σηματοδοτεί τη νέα εποχή των μεγάλων μυθιστορημάτων. Πολλές από τις ιδέες που δοκιμάζει ο συγγραφέας εδώ θα τις δούμε πολύ σύντομα να εμφανίζονται στους εμβληματικούς ήρωες των αριστουργημάτων του. Σε κανένα άλλο μυθιστόρημα, όμως, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι δεν θα επαναλάβει αυτό το ιδιότυπο ύφος γραφής των Σημειώσεων, ένα ύφος που με το λογοτεχνικό του σφρίγος και την καλλιτεχνική του αρτιότητα θα σφραγίσει με ανεπανάληπτο τρόπο αυτό το πρωτοποριακό έργο. Στις Σημειώσεις ο Ντοστογιέφσκι συνθέτει αριστοτεχνικά έναν από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους αντι-ήρωες της σύγχρονης λογοτεχνίας εγκαινιάζοντας μια νέα πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση, που η βαθιά επιρροή της θα φανεί αργότερα τόσο στη λογοτεχνία και τις τέχνες όσο και στον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο άνθρωπος του υπογείου είναι ένας άνθρωπος άρρωστος, απωθητικός, ανυπόφορος, δυστυχισμένος. Στις σημειώσεις του μας εξομολογείται τις ατέρμονες ήττες και τις ταπεινώσεις του, και εκτοξεύει με λύσσα τους μύδρους του ενάντια σε ό,τι δεν σέβεται την ελευθερία της βούλησης. Η ανελέητη κριτική που εξαπολύει έρχεται να κλονίσει τις ομοιογενοποιητικές κοινωνικές νόρμες και να αναδείξει το πολυφωνικό χάος της συνείδησης και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι εξομολογήσεις του υπόγειου ανθρώπου αποτελούν μια υποδειγματική σπουδή στην έννοια του παραλόγου, όπου τη θέση του παραλόγου κατέχει η ίδια η πραγματικότητα. Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο, μας παραδίδει ένα συγκλονιστικό λογοτεχνικό έργο και ένα μνημείο κοινωνικής κριτικής και αμφισβήτησης.

Fedor Michajlovic Dostojevskij (Συγγραφέας)

Γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου του 1821 στη Μόσχα. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Αντρέγεβιτς, ήταν στρατιωτικός γιατρός, Το 1838 γίνεται δεκτός στη Στρατιωτική Ακαδημία Μηχανικών της Πετρούπολης, στην οποία έδωσε εξετάσεις διότι αυτό απαιτούσε ο πατέρας του, και χωρίζεται από τον αδελφό του. Ο Μιχαήλ Αντρέγεβιτς δολοφονείται το 1839 στο κτήμα της οικογένειας, στην επαρχία της Τούλα. Η δολοφονία του πατέρα Ντοστογέφσκι συνταράσσει τον Φιοντόρ. Υπηρέτησε στο στρατό για ένα μικρό χρονικό διάστημα αλλά τον εγκατέλειψε γρήγορα για να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Μελέτησε την κοινωνία και τον κόσμο όχι θεωρητικά αλλά στην πράξη. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή. Είδε από κοντά τις υποβαθμισμένες συνοικίες, γνώρισε τη φτώχεια, τον πόνο, την εξαθλίωση των ταπεινών ανθρώπων και στη συνέχεια μετέφερε τις εικόνες αυτές στα μυθιστορήματα του. Ασχολήθηκε με τον άνθρωπο και την κοινωνία και υπήρξε αγωνιστής και επαναστάτης. Εναντιώθηκε στην πολιτική του Τσάρου Νικολάου του Α΄. Αυτή του η στάση είχε αποτέλεσμα να κατηγορηθεί για συνωμοσία και να καταδικαστεί σε τετραετή φυλάκιση. Τα χρόνια του εγκλεισμού του στις φυλακές του Όμσκ υπέφερε τρομερά βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Το 1857 νυμφεύεται τη Μαρία Ντμιτρίεβνα Ισάεβα, και το 1859, μαζί με τη σύζυγό του, λαμβάνουν την άδεια που τους επιτρέπει να εγκατασταθούν στην Ευρωπαϊκή Ρωσία. Το 1859 εκδίδει στην Πετρούπολη μαζί με τον αδελφό του δύο περιοδικά τα οποία ,όμως, δεν σημείωσαν επιτυχία με αποτέλεσμα ο Ντοστογιέφσκι να βρεθεί καταχρεωμένος. Ο μόνος τρόπος για να συγκεντρώσει χρήματα και να ξεπληρώσει τα χρέη του ήταν η συγγραφή. Άρχισε λοιπόν να γράφει συνέχεια και ακούραστα με αποτέλεσμα να καταφέρει να ζήσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του σχετικά άνετα. Σ’ αυτό το διάστημα έγραψε τα καλύτερα του έργα: “Ο παίχτης”, “Οι αδερφοί Καραμαζώφ”, “Έγκλημα και Τιμωρία”, “Ο Ηλίθιος”, “Οι δαιμονισμένοι”. Όταν κατάφερε πλέον να ανασάνει από το βάρος των χρεών ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού “Πολίτης” και λίγα χρόνια αργότερα εξέδωσε το δικό του περιοδικό, “Το Ημερολόγιο ενός συγγραφέα”, που σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκδοτικές εμπειρίες σημείωσε τεράστια επιτυχία. Στις 9 Φεβρουαρίου του 1881, ο Φιοντόρ Μιχαΐλοβιτς Ντοστογέφσκι υπέκυπτε σε αγνώστου αιτίας πνευμονική αιμορραγία. Ετάφη στο κοιμητήριο της μονής Αλεξάντερ Νιέφσκι, στην Πετρούπολη. Άλλα έργα του είναι τα μυθιστορήματα: “Ο φτωχόκοσμος”, “Λευκές νύχτες”, “Ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι”, “Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων”, “Το υπόγειο”. Υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών και η προσφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι διεθνώς αναγνωρισμένη. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους όλων των εποχών και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.

 

Σοφία Αυγερινού (Συγγραφέας)

Η Σοφία Αυγερινού γεννήθηκε το 1975 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά, φιλοσοφία του δικαίου και γερμανική λογοτεχνία. Έχει εργαστεί ως δικηγόρος, εκπαιδευτικός και μεταφράστρια. Είναι παντρεμένη και έχει δύο κόρες. Το 2003 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα, “Το χρονικό μιας Διαβολούπολης” (Βιβλιοπωλείο της Εστίας), και το 2014 δημοσίευσε το μυθιστόρημα “Ο άλλος Λάζαρος” (Νεφέλη), που ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Νέου Λογοτέχνη 2015 του περιοδικού Κλεψύδρα.