Συρανό ντε Μπερζεράκ

Ένα θεατρικό «έπος» σε έμμετρους ομοιοκατάληκτους στίχους, μια ηρωική κωμωδία στην οποία συνενώνονται το γέλιο και το δάκρυ, η ποίηση, το δράμα και το μπουρλέσκ, ίσως και μια έμμεση «καταγγελία» της σκοτεινής υπόθεσης Ντρέυφους, από την οποία διχάζεται, στο τέλος του 19ου και την αρχή του 20ού αιώνα, η Γαλλία: ρατσισμός, μηχανορραφίες της εξουσίας, υποκρισία. Κεντρικός ήρωας είναι ο πιο διάσημος «μυταράς» όλων των εποχών, ο περίφημος Συρανό, αναρχικός κι ασυμβίβαστος ποιητής και ξιφομάχος, που τον ερμήνευσαν οι πιο λαμπεροί ηθοποιοί – από τον Χοσέ Φερέρ μέχρι τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ. Κύκνειο άσμα του ρομαντισμού, το έργο Συρανό ντε Μπερζεράκ του Εντμόν Ροστάν (πρώτη παρουσίαση το 1897) μεταφράστηκε από τον Στρατή Πασχάλη το 2007 χωρίς καμία περικοπή ή διασκευή, πανομοιότυπο νοηματικά και μορφολογικά με το γαλλικό πρωτότυπο. Στην παρούσα έκδοση, με αφορμή την παράσταση στο Θέατρο Αλκυονίς, έγινε επανέλεγχος και επικαιροποίηση εκείνης της μετάφρασης, που συντομεύτηκε, εν μέρει διασκευάστηκε και «εκσυγχρονίστηκε» σε κάποια σημεία. Στο μεγαλύτερό της μέρος, παρ’ όλα αυτά, δεν διαφοροποιήθηκε, ούτε ως προς το πνεύμα ούτε ως προς το γράμμα του πρωτοτύπου.

Edmond Rostand (Συγγραφέας)

Γεννήθηκε στη Μασσαλία από εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν οικονομολόγος και ποιητής. Σπούδασε λογοτεχνία, ιστορία και φιλοσοφία στο κολέγιο Στανισλάς στο Παρίσι. Συνέχισε με νομικές σπουδές και παράλληλα έγραψε το πρώτο θεατρικό του έργο: “Le Gant rouge” (“Το κόκκινο γάντι”) και αρκετά ποιήματα χωρίς καμία επιτυχία. Το 1890 εγκαταλείπει τις νομικές σπουδές και, αν κι έχει πάρει την άδεια, δεν θα ασκήσει ποτέ το επάγγελμα του δικηγόρου. Θα αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εμφανίζεται το 1890: “Les Musardises” (“Οι ματαιοσχολίες”). Την ίδια χρονιά παντρεύεται την ποιήτρια Rosemonde Gerard, με την οποία θα αποκτήσει δύο γιους. Το 1891, γράφει το έργο “Les deux Pierrots” (“Οι δύο Πιερρότοι”), αλλά η επιτυχία έρχεται, το 1894 με τους “Ρομαντικούς” (“Les Romanesques”). Στη συνέχεια γράφει για τη Σάρα Μπερνάρ δύο έμμετρα έργα: “La Princesse Lointaine” (“Η απόμακρη πριγκίπισσα”), που ανεβαίνει το 1895, και “La Samaritaine” (“Η Σαμαρίτιδα”) το 1897. Τη χρονιά εκείνη ανεβαίνει στο Πορτ Σαιν-Μαρτέν και ο “Συρανό ντε Μπερζεράκ”, που υπήρξε ένας θρίαμβος σπάνιος για τα θεατρικά χρονικά. Το “Aiglon” (“Αετιδέας”), έργο γραμμένο για την Μπερνάρ, που ανεβαίνει το 1900, γνωρίζει ανάλογη επιτυχία. Αυτή η διπλή επιτυχία θα τον οδηγήσει, το 1901, στη Γαλλική Ακαδημία. Είναι τριάντα τριών ετών. Η υγεία του όμως, εύθραυστη πια λόγω μιας πνευμονίας, τον αναγκάζει να αποσυρθεί στο Κάμπο, στη Χώρα των Βάσκων, όπου θα γράψει το “Chantecler”, το οποίο ανεβαίνει στο Παρίσι το 1910, χωρίς επιτυχία. Την ίδια τύχη θα έχει και η “Τελευταία νύχτα του Δον Ζουάν” που θα παρουσιαστεί μετά το θάνατό του. Ο Εντμόν Ροστάν πεθαίνει από πνευμονία στο Παρίσι στις 2 Δεκεμβρίου 1918.

 

Στρατής Πασχάλης (Μεταφραστής) (Διασκευαστής)

Ο Στρατής Πασχάλης γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα και κατάγεται από τη Λέσβο. Ανήκει στη γενιά των ποιητών που άρχισαν να εμφανίζονται από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Πρώτο του βιβλίο η “Ανακτορία”, το 1977, καθαρή ποίηση μέσα σε καιρούς έντονης πεζολογίας και πολιτικοποίησης. Έκτοτε δημοσίευσε άλλα οκτώ ποιητικά βιβλία, ανάμεσά τους τα πιο ώριμα: “Ανασκαφή” (1984), “Βυσσινιές στο σκοτάδι” (1991), “Άνθη του νερού” (1994), η μεγάλη ποιητική σύνθεση “Μιχαήλ” (1996), η “Κωμωδία” (1998), το “Κοιτάζοντας δάση” (2002) και η τελευταία του συλλογή “Εποχή παραδείσου” (2008, βραβείο ποίησης περιοδικού “Διαβάζω” 2009). Το 2002 κυκλοφόρησε η συγκεντρωτική ως τότε έκδοση: “Στίχοι ενός άλλου: ποιήματα 1977-2002”. Η έκφρασή του χαρακτηρίζεται από μουσικότητα, έντονη μεταφυσική ανησυχία, μυστικιστική υποβολή αλλά και από αμεσότητα και εμμονή στο γνήσιο και το συγκεκριμένο. Μετέφρασε πολλούς ξένους συγγραφείς και ποιητές, κυρίως Γάλλους, ενώ ασχολήθηκε συστηματικά με τη θεατρική μετάφραση (Shakespeare, Racine, Corneille, Rostand κ.ά.). Έχει ανθολογήσει Καραγάτση και Παπαδιαμάντη, και, επίσης, επιμελήθηκε τον τόμο της σειράς “Μια πόλη στη λογοτεχνία” των εκδόσεων “Μεταίχμιο”, για την πατρίδα του Μυτιλήνη. Το 2006 εκδόθηκε το μοναδικό μυθιστόρημά του “Ο άνθρωπος του λεωφορείου”.
Έχει βραβευθεί με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή Μαρίας Ράλλη (1977) για τη συλλογή “Ανακτορία”, με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1994) για τη συλλογή “Άνθη του νερού”, δύο φορές με το βραβείο ποίησης του Διαβάζω και με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (1998).

(φωτογραφία: Κώστας Ορδόλης)