Σχολείο και δουλειά

Η μελέτη αυτή βασίστηκε στα πορίσματα διαχρονικής εμπειρικής έρευνας που διεξήχθη στην περιοχή της Δωδεκανήσου, μεταξύ 1995 και 2002, με στόχο την καταγραφή των χαρακτηριστικών της μαθητικής εργασίας, των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών φιλοδοξιών μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνάσιο & λύκειο), και τον προσδιορισμό των κυριότερων επεξηγητικών μεταβλητών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των παραπάνω. Όσον αφορά την έμμισθη απασχόληση των μαθητών γυμνασίου, στοιχειοθετήθηκε ότι η οικογενειακή επιχείρηση είναι η κυρίαρχη μορφή επιχείρησης σε τέτοιες περιοχές, τουλάχιστον από άποψης αριθμού απασχολουμένων. Ακόμα και όπου ο μαθητής εργάζεται για κάποιο τρίτο πρόσωπο, το πιθανότερο είναι η εργασία αυτή να πραγματοποιείται στην επιχείρηση κάποιου γνωστού, ο οποίος και για λόγους οικονομικούς (χαμηλός μισθός, έλλειψη ασφαλιστικών εισφορών κλπ.) προτιμά την εργασία, κυρίως σε χειρωνακτικές δουλειές επιπέδου ανειδίκευτου εργάτη. Σημαντικός παράγοντας για την ανάληψη έμμισθης απασχόλησης είναι και η επαγγελματική θέση των γονέων. Δεν εργάζονται σε μεγάλα ποσοστά τα παιδιά των ανωτέρων κοινωνικο-οικονομικά στρωμάτων, πιθανότατα γιατί δεν συντρέχουν οι λόγοι της οικονομικής δυσπραγίας και της αναγκαιότητας συνδρομής του οικογενειακού εισοδήματος, ούτε υπάρχει η αναγκαιότητα μαθητείας σε τέχνη ή επάγγελμα, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών επιστημόνων και ελευθέρων επαγγελματιών προτίθενται να σπουδάσουν. Όσον αφορά την επίδραση του εκπαιδευτικού επιπέδου των γονέων, φάνηκε ότι σε μεγαλύτερο ποσοστό εργάζονται τα παιδιά των “λιγότερο μορφωμένων” οικογενειών. Τέλος φάνηκε ότι εκείνοι που δεν εργάζονται παρουσιάζονται γενικά πιο φιλόδοξοι (επιθυμούν να σπουδάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, επιλέγουν ΑΕΙ περισσότερο από τα ΤΕΙ και έχουν μεγαλύτερη πεποίθηση για επιτυχία) από εκείνους που εργάζονται, όπως επίσης και εκείνοι που εργάζονται λιγότερο σε σχέση με εκείνους που εργάζονται περισσότερο. Το γενικότερο συμπέρασμα της μελέτης, αναφορικά με τις επιπτώσεις της απασχόλησης στα εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά των μαθητών, είναι ότι αυτές δεν είναι καθολικά αρνητικές ή θετικές, άλλωστε στο νεότερο δείγμα μας φάνηκε ότι η έμμισθη απασχόληση “συμβαδίζει” με υψηλές εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προσδοκίες. Αυτές, όμως, ακόμα φαντάζουν αδιαμόρφωτες και συγκεχυμένες και -το κυριότερο- διαφοροποιούνται ανάλογα με την κοινωνικο-οικονομική θέση και τάξη των εφήβων, με αποτέλεσμα η εργασία των εφήβων να λειτουργεί τελικά ως ένας ακόμα μηχανισμός αναπαραγωγής κοινωνικών ανισοτήτων.