Ταξίδι στη Ρωσσία

Με την επέτειο των 100 χρόνων από την επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, επανακυκλοφόρησε το Ημερολόγιο από το “Ταξίδι στη Ρωσία” του Ανδρέα Εμπειρίκου το 1962, όπου επανατοποθετούνται όλα τα θέματα των σχέσεων του ποιητή με τον τόπο – σχέσεων αίματος και καταγωγής, σχέσεων πολιτικών και σχέσεων κουλτούρας. Ένα μικρό αλλά εξαιρετικά πολύτιμο και αποκαλυπτικό κείμενο, στο οποίο ο Εμπειρίκος καταγράφει εν θερμώ γεγονότα και εντυπώσεις από την επίσκεψή του στη Σοβιετική Ένωση (μαζί με δύο φίλους, τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά) τον Δεκέμβριο του 1962. Οι εγγραφές αρχίζουν στον Πειραιά, στις 14.12.1962, μετά την αναχώρηση του ρώσικου επιβατικού πλοίου που θα τους μεταφέρει ως την Οδησσό, και τελειώνουν στο Λένινγκραντ, στις 28.12.1962. Οι συγγραφείς έχουν προσκληθεί να επισκεφθούν την ΕΣΣΔ, να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους της και να δώσουν τη δική τους εικόνα για τα τότε κρατούντα στη μεγάλη σοσιαλιστική χώρα. Αυτό το μικρό αλλά εξαιρετικά πολύτιμο και αποκαλυπτικό Ημερολόγιο πιστεύουμε ότι προσφέρει πολλά στην όλη φιλολογία τη σχετική με τον Α. Εμπειρίκο. Μας δείχνει με ποιό τρόπο οι ημερολογιακές καταγραφές μπορεί να μεταλλαχθούν σε ποίημα ( αυτή η διαδικασία μας είναι πολύ γνωστή από τον Σεφέρη ), τί είναι εκείνο, δηλαδή, τελικά, που αποστραγγίζεται στο ποίημα από τις πραγματικές εμπειρίες μας. Το Ημερολόγιο φωτίζει μέσα από νέα δεδομένα τη “ρωσική εμπειρία” του ποιητή και αποκαλύπτει τις απόψεις του για την πολιτική και όχι μόνο κατάσταση που βιώνει στη Ρωσία, καθώς την επισκέπτεται ξανά ύστερα από 48 χρόνια, “στο κατώφλι του γήρατος”, όπως γράφει, και ενώ υποφέρει από βαρύτατη κατάθλιψη. “Το ταξίδι μου στη Ρωσσία”, γράφει στις 22.12.1962, “αν και δεν ολοκληρώθηκε ακόμη, με απεγοήτευσε βαθύτατα και με γέμισε με μεγάλη θλίψι και με μεγάλες ανησυχίες. Νομίζω, η μάλλον αισθάνομαι, ότι όλα αυτά που έγιναν και γίνονται στην ΕΣΣΔ είναι μάταια – εκτός ίσως που εξυπηρέτησαν το lumpen proletariat αυτού του αφαντάστως πλουσίου τόπου και τους αρχομανείς εκ των επαναστατών που σήμερα απειλούν το καθεστώς”. Ένα άλλο στοιχείο του Ημερολογίου, καθόλου ευκαταφρόνητο, είναι η ζωντάνια της γραφής του και ο συγκρατημένος λόγος του, όχι μόνο όταν εξιστορούνται σπαρταριστές σκηνές και λεπτομέρειες του ταξιδιού αλλά και όταν ο Εμπειρίκος (σε αρκετές περιπτώσεις) εκφράζει τις σκέψεις του για όσα συμβαίνουν γύρω του, για την τέχνη ή για την πολιτική.