Τα «Βαλκάνια» στη νεοελληνική κουλτούρα: Όψεις της διαχείρισης ενός όρου

Ποι­ες είναι οι συν­δη­λώ­σεις του όρου «Βαλ­κά­νια» στη νε­ο­ελ­λη­νι­κή κουλ­τού­ρα; Ποια είναι η (φα­ντα­σι­α­κή ή μη) σχέ­ση Ελ­λά­δας – Βαλ­κα­νί­ων; Πό­σο κο­ντά ή μα­κριά από τη Δύ­ση βρί­σκο­νται τα Βαλ­κά­νια και η Ελ­λά­δα; Αξι­ο­ποι­ώ­ντας υλι­κό από την εγ­χώ­ρια λο­γο­τε­χνι­κή πα­ρα­γω­γή, αλ­λά και από έτε­ρα γραμ­μα­τει­α­κά είδη από τις απαρ­χές του 19ου αιώ­να μέ­χρι και την πρώ­τη δε­κα­ε­τία του 21ου αιώ­να, το πα­ρόν έρ­γο επι­χει­ρεί να απα­ντή­σει, με­τα­ξύ άλ­λων, στα ανω­τέ­ρω ερω­τή­μα­τα. Πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο από μια απλή δι­ε­ρεύ­νη­ση των απο­τυ­πώ­σε­ων του βαλ­κα­νι­κού χώ­ρου στο νε­ο­ελ­λη­νι­κό φα­ντα­σι­α­κό, το ανά χεί­ρας βι­βλίο φι­λο­δο­ξεί να ανα­δεί­ξει τα ση­μεία – το­μές του νε­ο­ελ­λη­νι­κού λό­γου για τη Βαλ­κα­νι­κή και τους λα­ούς της, όπως επί­σης και τις ιστο­ρι­κο­πο­λι­τι­κές συν­θή­κες που γέν­νη­σαν, δι­α­μόρ­φω­σαν και πα­γί­ω­σαν τους λό­γους αυτούς. Πα­ράλ­λη­λα, η με­λέ­τη δι­ε­ρευ­νά τα κυ­ρί­αρ­χα ιδε­ο­λο­γή­μα­τα στο νε­ο­ελ­λη­νι­κό φα­ντα­σι­α­κό (σε πο­λι­τι­σμι­κό, πο­λι­τι­κό, κοι­νω­νι­κό, ακό­μα δε και οικο­νο­μι­κό επί­πε­δο), μέ­σω των οποί­ων στα­δι­α­κά δι­α­μορ­φώ­θη­κε μια δι­α­κρι­τή αυτο­ει­κό­να: η ιε­ράρ­χη­ση του ελ­λη­νι­κού χώ­ρου ως ανώ­τε­ρου από τον βαλ­κα­νι­κό. Εξε­τά­ζο­ντας τη λο­γο­τε­χνι­κή πα­ρα­γω­γή που εγ­γρά­φε­ται σε κρί­σι­μες φά­σεις της σύγ­χρο­νης νε­ο­ελ­λη­νι­κής και, ευρύ­τε­ρα, βαλ­κα­νι­κής ιστο­ρί­ας – όπως η Οθω­μα­νι­κή κα­τάρ­ρευ­ση, η εγκα­θί­δρυ­ση του βαλ­κα­νι­κού υπαρ­κτού σο­σι­α­λι­σμού, αλ­λά και η ρευ­στή σύγ­χρο­νη με­τα­κομ­μου­νι­στι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα – η με­λέ­τη επι­χει­ρεί να προσ­δι­ο­ρί­σει όψεις της φα­ντα­σι­α­κής πρόσ­λη­ψης του βαλ­κα­νι­κού χώ­ρου στη νε­ο­ελ­λη­νι­κή σκέ­ψη.

Πέ­τρος Μα­ρα­ζό­που­λος (Συγγραφέας)

Ο Πέ­τρος Μα­ρα­ζό­που­λος γεν­νή­θη­κε στα Ιω­άν­νι­να το 1988. Είναι Επί­κου­ρος Κα­θη­γη­τής Νε­ο­ελ­λη­νι­κών Σπου­δών στο Πα­νε­πι­στή­μιο Masaryk του Brno. Έχει δι­δά­ξει Θε­ω­ρία της Λο­γο­τε­χνί­ας και Συ­γκρι­τι­κή Φι­λο­λο­γία στο Πα­νε­πι­στή­μιο των Ιω­αν­νί­νων, ενώ έχει επί­σης ερ­γα­στεί ως δι­δά­σκων στο Πα­νε­πι­στή­μιο του Βου­κου­ρε­στίου και στο Πα­νε­πι­στή­μιο Logos των Τι­ρά­νων. Σπού­δα­σε νε­ο­ελ­λη­νι­κή λο­γο­τε­χνία στο Πα­νε­πι­στή­μιο των Ιω­αν­νί­νων και στο Universita degli Studi di Padova και πραγ­μα­το­ποί­η­σε τη δι­δα­κτο­ρι­κή του έρευ­να στο Πα­νε­πι­στή­μιο των Ιω­αν­νί­νων και στο Freie Universität του Βε­ρο­λί­νου. Έχει συμ­με­τά­σχει σε δι­ά­φο­ρα συ­νέ­δρια στην Ελ­λά­δα και στο εξω­τε­ρι­κό, ενώ δι­α­τε­λεί χρέη Managing Editor στο επι­στη­μο­νι­κό πε­ρι­ο­δι­κό Neograeca Bohemica.Τα εν­δι­α­φέ­ρο­ντά του σχε­τί­ζο­νται με τη σύγ­χρο­νη νε­ο­ελ­λη­νι­κή και ευρω­πα­ϊ­κή πε­ζο­γρα­φία (κυ­ρί­ως στο δι­ά­στη­μα του 19ου και του 20ου αιώ­να), τη σχέ­ση της λο­γο­τε­χνί­ας με την ιστο­ρία, την πο­λι­τι­κή και την ιδε­ο­λο­γία, αλ­λά και, ευρύ­τε­ρα, με τη νε­ο­ελ­λη­νι­κή πο­λι­τι­σμι­κή ιστο­ρία.

(Πηγή: “Εκδόσεις Επίκεντρο”, 2023)