Τα δύο ευ της ευτυχίας – Εισαγωγή στα “Ηθικά νικομάχεια” του Αριστοτέλη

Το βιβλίο “τα δύο ευ της ευτυχίας” έχει τη μορφή ενός οδοιπορικού ανάγνωσης των “Ηθικών Νικομαχείων”: καταγράφει, κάθε φορά, τις δυσκολίες που συναντά ο αναγνώστης, τις γνώσεις που αποκτά, τις προσμονές του, την απογοήτευση ή τον ενθουσιασμό του, και του δείχνει πώς να αποκωδικοποιεί το αριστοτελικό κείμενο. Ταυτόχρονα, συνιστά μια συνολική, και ενίοτε πρωτότυπη, πρόταση κατανόησης της αριστοτελικής ηθικής. Δεν αρκείται σε μια ακαδημαϊκή έκθεση των βασικών της θέσεων αλλά επιχειρεί την υπεράσπισή τους τόσο με φιλοσοφικά επιχειρήματα (χωρίς τη χρήση δυσνόητων όρων) όσο και με την επίκληση πολλών παραδειγμάτων από την καθημερινή εμπειρία. Τα “Ηθικά Νικομάχεια” είναι μια πραγματεία με θέμα αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει ευδαιμονία, δηλαδή, έναν πλήρη ανθρώπινο βίο. Ο Αριστοτέλης παρουσιάζει δύο τέτοιες εκδοχές πλήρους βίου, τον πολιτικό βίο και τον θεωρητικό βίο. Η νεοελληνική λέξη “ευτυχία” δεν αποδίδει πιστά την παραπάνω αριστοτελική έννοια ή, καλύτερα, ο αριστοτελικός όρος εξηγεί τι θα πρέπει να κατανοούμε όταν γίνεται λόγος, σήμερα, για ευτυχία. Ευτυχία, βέβαια, στα αρχαία ελληνικά σημαίνει απλώς “καλή τύχη”, αναφέρεται στο πόσο ευνοϊκές είναι κάθε φορά οι συνθήκες ή οι περιστάσεις, όχι στο πώς αποφασίζουμε να ζήσουμε ή να πράξουμε. Ο παιγνιώδης τίτλος του βιβλίου παραπέμπει σε όλες αυτές τις αμφισημίες: τη διαφορά ανάμεσα στην ευ-δαιμονία και την ευ-τυχία, την αντίθεση στο νόημα της σύγχρονης και της αρχαίας λέξης “ευτυχία”, τη σχέση ανάμεσα στον πολιτικό και τον θεωρητικό βίο. Μαζί με τον υπότιτλο, “Εισαγωγή στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη”, αποτυπώνουν με απόλυτη ακρίβεια το τι θα πρέπει να αναμένει ο αναγνώστης από το παρόν βιβλίο. Η πρωτοτυπία της παρούσας εισαγωγής, πέρα από την αμεσότητα του ύφους της, είναι διπλή: έγκειται στο ότι έχει οργανωθεί με βάση την ανάλυση εκτενών αποσπασμάτων από τα “Ηθικά Νικομάχεια” και τα “Πολιτικά” (που παρατίθενται στο πρωτότυπο και σε μετάφραση) και στο ότι, λαμβάνοντας υπόψη διαφορετικές ερμηνείες, επιτρέπει στο κείμενο να αναδείξει τις αμφισημίες και τον πλούτο του. Το βιβλίο ξεκινά πλάθοντας μια ιστορία για τον Αριστοτέλη και τον γιο του Νικόμαχο, και τελειώνει βρίσκοντας την ίδια ιστορία μέσα σε δύο πίνακες του Ρέμπραντ.

Παύλος Κόντος (Συγγραφέας)

Ο Παύλος Κόντος είναι καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει διατελέσει ερευνητής ή επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Λουβαίν (UCL, Βέλγιο), του Φράιμπουργκ (ALU-Freiburg, Γερμανία) και του Τσάπελ Χιλλ (UNC, Βόρεια Καρολίνα). Έχει βραβευτεί με πολλές ελληνικές και διεθνείς ερευνητικές υποτροφίες. Η έρευνά του συμβάλλει στη διερεύνηση ερωτημάτων οντολογίας και πρακτικής φιλοσοφίας τα οποία θέτουν η φαινομενολογική παράδοση και η αριστοτελική ηθική.