Τα εγγόνια του Ομήρου – Μνήμη. Συγγένεια. Ταυτότητα στο Γκαλλιτσιανό της Καλαβρίας

Πε­ρι­φρο­νη­μέ­νη για χρό­νια από την ηγε­μο­νι­κή κουλ­τού­ρα, άγνω­στη ακό­μη και στον κο­ντι­νό πε­ρί­γυ­ρο, σή­με­ρα η ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα της Κα­λα­βρί­ας, γκρέ­κο/γκρε­κά­νι­κα, ανε­ξαρ­τή­τως του εάν ομι­λεί­ται και σε ποιο βαθ­μό, με ανα­κτη­μέ­νο το γλωσ­σι­κό κύ­ρος και το κοι­νω­νι­κό της γό­η­τρο, έχει επα­νέλ­θει δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο της κοι­νω­νι­κής, πο­λι­τι­κής και οικο­νο­μι­κής ζω­ής της Κα­λα­βρί­ας. Ακό­μη και οι εξαί­σιοι Πο­λε­μι­στές του Ρι­ά­τσε σε αυτήν τη γλώσ­σα μας προ­σκα­λού­σαν την προ­η­γού­με­νη χρο­νιά (2022) να γι­ορ­τά­σου­με την 50ή επέ­τειο από την ανα­κά­λυ­ψή τους. Από γλώσ­σα των «τε­λευ­ταί­ων», των paddèki και tamari (άξε­στοι, απο­λί­τι­στοι), όπως ο αστι­κός κό­σμος του Ρη­γίου της Κα­λα­βρί­ας (Reggio di Calabria) χα­ρα­κτή­ρι­ζε τους ορε­σί­βι­ους πλη­θυ­σμούς από τα ελ­λη­νό­φω­να χω­ριά του Ασπρο­μό­ντε κά­θε φο­ρά που κα­τέ­βαι­ναν στην πό­λη, τώ­ρα έχει ανα­χθεί σε σύμ­βο­λο μι­ας ευγε­νούς πα­ρά­δο­σης κι ενός έν­δο­ξου πα­ρελ­θό­ντος με ανα­γω­γές στη Με­γά­λη Ελ­λά­δα και στο Βυ­ζά­ντιο σύμ­βο­λο, το οποίο όλοι προ­σπα­θούν να οικει­ο­ποι­η­θούν: Δή­μοι, Σύλ­λο­γοι, πο­λι­τι­κά σχή­μα­τα, εται­ρεί­ες επι­ζη­τούν τον προσ­δι­ο­ρι­σμό γκρε­κά­νι­κο/α. Οι χθε­σι­νοί paddèki τώ­ρα είναι «τα εγ­γό­νια του Ομή­ρου» και η γλώσ­σα τους σύμ­βο­λο υπε­ρη­φά­νει­ας για όλη την Επαρ­χία του Ρη­γίου –αν όχι για όλη την Κα­λα­βρία. Η χρή­ση του πα­ρελ­θό­ντος και πώς αυτό επι­στρα­τεύ­ε­ται για να κα­λύ­πτει ανά­γκες του πα­ρό­ντος δεν είναι πρω­το­φα­νές στην αν­θρώ­πι­νη ιστο­ρία. Το ερώ­τη­μα είναι πώς φθά­σα­με ως εδώ, στη ση­με­ρι­νή «ανα­γέν­νη­ση» του γκρέ­κο και στα ποι­κί­λα τε­κται­νό­με­να γύ­ρω από αυτό. Απά­ντη­ση σε αυτό –και σε άλ­λα συ­να­φή– έρ­χε­ται να δώ­σει το βι­βλίο αυτό. Αφη­γού­με­νο τις πε­ρι­πέ­τει­ες της γλώσ­σας και του κό­σμου της –μέ­σα από μία πο­λυ­ε­τή επι­τό­πια έρευ­να– έρ­χε­ται να προ­σθέ­σει μια μι­κρή ψη­φί­δα στο εξαι­ρε­τι­κά εν­δι­α­φέ­ρον αν­θρω­πο­λο­γι­κό μω­σα­ϊ­κό του Νό­του της γει­το­νι­κής μας χώ­ρας, κα­θώς και στην Αν­θρω­πο­λο­γία της Με­σο­γείου.

Χριστίνα Πετροπούλου (Συγγραφέας)

H Χρι­στί­να Πε­τρο­πού­λου είναι Κοι­νω­νι­κή Αν­θρω­πο­λό­γος και δι­δά­σκει στο Πά­ντειο Πα­νε­πι­στή­μιο με γνω­στι­κό αντι­κεί­με­νο «Γλώσ­σα Μνή­μη και Ταυ­τό­τη­τα στην Ελ­λη­νό­φω­νη Κά­τω Ιτα­λία». Γεν­νή­θη­κε στο Τουρ­κο­λέ­κα Αρ­κα­δί­ας και ολο­κλή­ρω­σε τις εγκύ­κλι­ες σπου­δές στην Κα­λα­μά­τα (Γυ­μνά­σιο Πα­ρα­λί­ας). Σπού­δα­σε Kλα­σι­κή Φι­λο­λο­γία στο Πα­νε­πι­στή­μιο Αθη­νών, Κοι­νω­νι­κή Αν­θρω­πο­λο­γία στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Ρώ­μης «La Sapienza» και Ονο­μα­το­λο­γι­κές και Γλωσ­σο­λο­γι­κές Σπου­δές στο Πα­νε­πι­στή­μιο «Tor Vergata» της Ρώ­μης. Με υπο­τρο­φί­ες του Ιδρύ­μα­τος Κρα­τι­κών Υπο­τρο­φι­ών και του Ιτα­λι­κού Ιν­στι­τού­του Αθη­νών έχει πραγ­μα­το­ποι­ή­σει μα­κρό­χρο­νη επι­τό­πια έρευ­να στα ελ­λη­νό­φω­να χω­ριά της Κα­λα­βρί­ας, κυ­ρί­ως στο Γκαλ­λι­τσι­α­νό, για το οποίο έχει εκ­πο­νή­σει δι­δα­κτο­ρι­κή δι­α­τρι­βή (ΑΠΘ 1997). Έχει πραγ­μα­το­ποι­ή­σει επι­τό­πι­ες έρευ­νες για τους πρώ­τους γυ­ναι­κεί­ους αγρο­τι­κούς συ­νε­ται­ρι­σμούς στην Ελ­λά­δα, για τους Αλι­καρ­νασ­σείς της Κω, για τους Μου­σουλ­μά­νους της Κω, για το χω­ριό Κο­ρυ­σχά­δες της Ευρυ­τα­νί­ας και για τα ομο­γε­νει­α­κά σχο­λεία της Κων/λης. Έχει λά­βει μέ­ρος με ανα­κοι­νώ­σεις σε πολ­λά επι­στη­μο­νι­κά συ­νέ­δρια στην Ελ­λά­δα και στο εξω­τε­ρι­κό.
Με­λέ­τες της έχουν δη­μο­σι­ευ­θεί σε συλ­λο­γι­κούς τό­μους, όπως:
-Gente del Μediterraneo. Problemi demografici e dinamiche socio-culturali. Ricerca e Cooperazione: Ρώ­μη 1996. -2000 Ελ­λη­νι­κά Χρι­στού­γεν­να, Κα­στα­νι­ώ­της 1999. -Ο Ελ­λη­νι­σμός της Δι­α­σπο­ράς, Επτά Ημέ­ρες, Κα­θη­με­ρι­νή, τό­μος ΣΤ’. -Οι νε­ο­ελ­λη­νι­κές δι­α­λε­κτι­κές ποι­κι­λί­ες και η με­λέ­τη τους. Κέ­ντρον Ερεύ­νης των Νε­ο­ελ­λη­νι­κών Δι­α­λέ­κτων και Ιδι­ω­μά­των (Ι.Λ.Ν.Ε.) της Ακα­δη­μί­ας Αθη­νών, 2008. -Κα­το­χή – Αντί­στα­ση – Εμ­φύ­λι­ος. Η Αιτω­λο­α­καρ­να­νία στη δε­κα­ε­τία 1940-1950. Πα­ρα­σκή­νιο 2010. -Γλώσ­σα Ψυ­χής Άγ­γε­λος. Σή­μα 2010. -Γλωσ­σι­κή και κοι­νο­τι­κή ετε­ρό­τη­τα στη Δω­δε­κά­νη­σο του 20ού αιώ­να. Πα­πα­ζή­σης 2016.
Άρ­θρα της έχουν δη­μο­σι­ευ­θεί στην εφη­με­ρί­δα Κα­θη­με­ρι­νή, στο Αντί, κα­θώς και σε ελ­λη­νι­κά και ξέ­να επι­στη­μο­νι­κά πε­ρι­ο­δι­κά, όπως: Archivio Storico per la Calabria e la Lucania, Γλώσ­σα, Επε­τη­ρίς του Κέ­ντρου Ελ­λη­νι­κής Λα­ο­γρα­φί­ας της Ακα­δη­μί­ας Αθη­νών, Εθνο­λο­γία, Νε­ο­ελ­λη­νι­κή Δι­α­λε­κτο­λο­γία, Εικα­στι­κή Παι­δεία, Ήριν­να, Ιτα­λο­ελ­λη­νι­κά, Quaderni del Cairoli. Έχει υπη­ρε­τή­σει ως εκ­παι­δευ­τι­κός και ως Σύμ­βου­λος Φι­λο­λό­γων (Δω­δε­κά­νη­σα -Αθή­να). Έχει ιδρύ­σει το φι­λο­λο­γι­κό πε­ρι­ο­δι­κό Ήριν­να και το μα­θη­τι­κό Συ­νε­πάρ­μα­τα. Έχει ερ­γα­στεί στο Κέ­ντρο Ερεύ­νης της Ελ­λη­νι­κής Λα­ο­γρα­φί­ας και στο Κέ­ντρο Ερεύ­νης των Ελ­λη­νι­κών Ιδι­ω­μά­των και Δι­α­λέ­κτων της Ακα­δη­μί­ας Αθη­νών. Έχει λά­βει μέ­ρος σε Προ­γράμ­μα­τα του Ευρω­πα­ϊ­κού Γρα­φείου για τις Λι­γό­τε­ρο Δι­α­δε­δο­μέ­νες Γλώσ­σες και του Συμ­βου­λίου της Ευρώ­πης. Γνω­ρί­ζει ιτα­λι­κά και ισπα­νι­κά και συ­νερ­γά­ζε­ται με το Ιτα­λι­κό Ιν­στι­τού­το Αθη­νών.
Μέ­χρι σή­με­ρα, συ­νε­χί­ζει να με­λε­τά τους με­τα­σχη­μα­τι­σμούς που λαμ­βά­νουν χώ­ρα στην ελ­λη­νό­φω­νη πε­ρι­ο­χή της Κα­λα­βρί­ας σε γλωσ­σι­κό, αν­θρω­πο­λο­γι­κό και κοι­νω­νι­κό επί­πε­δο. Για το έρ­γο της και τις έρευ­νές της στην πε­ρι­ο­χή βρα­βεύ­θη­κε (2022) από τον Σύλ­λο­γο «Apodiafàzzi» (ξη­με­ρώ­νει) της Bova.

(Πηγή: “Εκδόσεις Επίκεντρο”, 2023)