Τα πρώτα βήματα – Η όρθια βάδιση και η ανάδυση της ανθρώπινης υπόστασης

Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό θηλαστικό που περπατάει σε δύο πόδια και όχι σε τέσσερα. Από εξελικτική σκοπιά, αυτό είναι μάλλον παράλογο, αφού τον κάνει να κινείται πιο αργά. Επιπλέον, τον ταλανίζει με διάφορες παθήσεις, όπως κήλες, κιρσούς ή πόνους στη μέση. Κι όμως, ο άνθρωπος είναι ακόμα εδώ. Επομένως, η βάδιση στα δύο πόδια πρέπει τελικά να του δίνει κάποιο σημαντικό πλεονέκτημα. Τα πρώτα βήματα, βραβευμένο με το W.W. Howells Book Prize της Αμερικανικής Εταιρείας Ανθρωπολογίας και ένα από τα καλύτερα επιστημονικά βιβλία του 2021 σύμφωνα με το Science News, είναι ένα συναρπαστικό αφήγημα που μας ταξιδεύει στο παρελθόν, αποκαλύπτοντας την προέλευση της όρθιας βάδισης. Με βάση μελέτες που διεξάγονται εδώ και δεκαετίες, είτε σε θέσεις όπου έχουν εντοπιστεί απολιθώματα είτε σε επιστημονικά εργαστήρια, ο Τζέρεμυ Ντε Σίλβα ζωντανεύει το ταξίδι του ανθρώπινου είδους προς την κατάκτηση της όρθιας βάδισης. Με τρόπο εξόχως γλαφυρό, παρουσιάζει το πώς ο διποδισμός υπήρξε στην πραγματικότητα μια «γέφυρα» για την απόκτηση άλλων χαρακτηριστικών που παγίωσαν την ανθρώπινη υπόστασή μας — από την ανάπτυξη τεχνολογικών δεξιοτήτων μέχρι τη δίψα μας για εξερεύνηση και τη χρήση της γλώσσας. Ο Ντε Σίλβα χρησιμοποιεί πολλά δεδομένα ανατομίας και εξέλιξης για να περιγράψει τι ωθεί ένα βρέφος που μπουσουλάει να σηκωθεί στα δυο του πόδια· τις διαφορές στον τρόπο με τον οποίο περπατούν οι άνδρες και οι γυναίκες· το κόστος που ενέχει η όρθια βάδιση, αλλά και τους κινδύνους κατά τον τοκετό. Υποστηρίζει ότι η όρθια βάδιση πιθανότατα έθεσε τα θεμέλια για την ενσυναίσθηση, τη συμπόνια και τον αλτρουισμό που χαρακτηρίζουν το είδος μας, γνωρίσματα τα οποία μας βοήθησαν να κυριαρχήσουμε πάνω στη Γη και να γίνουμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά αλλά και επικίνδυνα είδη στον πλανήτη.

Jeremy DeSilva (Συγγραφέας)

Ο Jeremy DeSilva είναι αμερικανός παλαιοανθρωπολόγος, καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Κολλέγιο Dartmouth του New Hampshire (ΗΠΑ). Χάρη στην εξειδίκευσή του στην ανατομία του πέλματος και του ποδιού, έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαλεύκανση της προέλευσης της όρθιας βάδισης στον άνθρωπο. Έχει μελετήσει άγριους χιμπατζήδες στη δυτική Ουγκάντα και απολιθώματα πρώιμων ανθρώπων σε όλη την ανατολική και τη νότια Αφρική. Υπήρξε, μάλιστα, μέλος της ερευνητικής ομάδας που ανακάλυψε και περιέγραψε δύο αρχαία μέλη του οικογενειακού δένδρου του ανθρώπου, τον Australopithecus sediba και τον Homo naledi. Έχει επίσης επιμεληθεί το βιβλίο A Most Interesting Problem: What Darwin’s Descent of Man Got Right and Wrong about Human Evolution (2021, Ένα πολύ ενδιαφέρον πρόβλημα: Τι είναι σωστό και τι λάθος όσον αφορά την ανθρώπινη εξέλιξη στην Καταγωγή του ανθρώπου του Δαρβίνου).

(Πηγή: “Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης”, 2025)

 

Μαριλένα Παπαϊωάννου (Μεταφραστής)

Η Μαριλένα Παπαϊωάννου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1982. Σπούδασε Μοριακή Βιολογία & Γενετική στην Αλεξανδρούπολη, έκανε τη διδακτορική της διατριβή στη Γενεύη και αργότερα εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στη Νέα Υόρκη. Έχει κυκλοφορήσει δύο βιβλία από τις Εκδόσεις Εστία («Νικήτας Δέλτα», 2013 και «Κατεβαίνει ο Καμουζάς στους φούρνους» 2016), και ένα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη («Ένα πιάτο λιγότερο», 2020). Σήμερα ζει στην Αθήνα και εργάζεται ως επιμελήτρια βιοεπιστημονικών εκδόσεων.