Τι είναι ένας ελεύθερος λαός;

Τι πραγματικά είναι ένας ελεύθερος λαός; Ποιες είναι οι αρχές που επιτρέπουν σε έναν λαό να θεωρεί ότι είναι “ελεύθερος”; Στην παλαιά αντιπαράθεση μεταξύ φιλελευθερισμού και σοσιαλισμού έρχεται όχι τόσο να προστεθεί όσο να εξελιχθεί παράλληλα μια άλλη αντιπαράθεση, η αντιπαράθεση μεταξύ ρεπουμπλικανισμού και φιλελευθερισμού. Στις μέρες μας, οι κυριότεροι εκπρόσωποι του αγγλόφωνου ρεπουμπλικανιστικού ρεύματος είναι ο Quentin Skinner, ο John Pocock και ο Philip Pettit (το βιβλίο του οποίου “Θεωρία της ελευθερίας” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Πόλις”). Η παρούσα μελέτη, ιστορική και συγχρόνως κριτική, επιχειρεί να ανασυνθέσει την εσώτερη λογική αυτού του διαχωρισμού, ο οποίος διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις σύγχρονες διαιρέσεις του πολιτικού μας βίου. Είναι επίσης μελέτη αποφασιστικής σημασίας, καθώς ανατρέπει τις παλαιές αντιθέσεις μεταξύ αριστεράς και δεξιάς, προοδευτισμού και συντηρητισμού. Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τις σχετικές θέσεις του Philip Pettit, θα εξετάσουμε πώς ο ρεπουμπλικανισμός μπόρεσε να προσλάβει τη μορφή την οποία έχει συνήθως στις μέρες μας -τη μορφή, δυστυχώς, ενός πολιτικού αντιφιλελευθερισμού. Εκκινώντας από την κατάδειξη των προβλημάτων που παρουσιάζει αυτή η αντι-φιλελεύθερη κατεύθυνση της ρεπουμπλικανικής αντίληψης και επιστρέφοντας στον Tocqueville, θα εμβαθύνουμε στην οπτική σύμφωνα με την οποία ο ρεπουμπλικανισμός μπορεί να αποτελέσει μια μορφή αυτοδιόρθωσης του φιλελευθερισμού: θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι αυτή η οπτική εξακολουθεί να συνδέεται με διάφορες δυνατές επιλογές, ανάλογα με τη φύση του εκάστοτε διορθωτικού μηχανισμού. Τέλος, αντιπαραθέτοντας τις παράλληλες συμβολές του Rawls στον φιλελευθερισμό και του Habermas στον ρεπουμπλικανισμό, θα επιχειρήσουμε να δείξουμε ότι ο ρεπουμπλικανισμός, όταν αντιλαμβάνεται με αποκλειστικά πολιτικούς όρους τον ρεπουμπλικανικό διορθωτικό μηχανισμό, δίνει σήμερα στον φιλελευθερισμό την ευκαιρία να διασαφήσει και να κατανοήσει κατά τον καλύτερο τρόπο τις συνθήκες υπό τις οποίες η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας οδηγεί πραγματικά στην ανάδυση ενός ελεύθερου λαού. Α. R.