Τι είναι ο λαϊκισμός;

“Εμείς και μόνο εμείς εκπροσωπούμε τον λαό”, λένε. Τι κοινό έχουν η Μαρίν Λεπέν, ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βίκτορ Ορμπάν, ο Νικολάς Μαδούρο, ο Μπέπε Γκρίλο και θεωρούνται όλοι τους “λαϊκιστές”; Τι είναι ο λαϊκισμός; Οποιοσδήποτε ασκεί κριτική στη Wall Street ή στην Ουάσιγκτον είναι λαϊκιστής; Ποια, ακριβώς, είναι η διαφορά μεταξύ δεξιού και αριστερού λαϊκισμού; Ο λαϊκισμός φέρνει την κυβέρνηση πιο κοντά στους πολίτες ή, μήπως, αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία; Ταυτίζεται ο λαϊκισμός με τη δημαγωγία και τη χρήση λεκτικής βίας; Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια των εκλογικών του επιτυχιών; Πρέπει να αποκλείσουμε τους λαϊκιστές από τον δημοκρατικό δημόσιο διάλογο ή έχουμε υποχρέωση να τους εντάξουμε στο πολιτικό παιχνίδι; Ποιος είναι, τελικά, ο “λαός” και ποιος είναι σε θέση να μιλά στο όνομά του; Για τον Γιαν-Βέρνερ Μύλερ, ο πυρήνας του λαϊκισμού συνίσταται στην απόρριψη του πλουραλισμού –αλλά δεν εξαντλείται σε αυτήν. Οι λαϊκιστές πάντοτε θα ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι και μόνον οι ίδιοι εκπροσωπούν τον λαό -τη “σιωπηλή πλειοψηφία”- και τα πραγματικά του συμφέροντα. Οι λαϊκιστές, επικαλούμενοι την αξίωσή τους για αποκλειστική ηθική αντιπροσώπευση του λαού, σε περίπτωση που αποκτήσουν επαρκή εξουσία, θα εγκαθιδρύσουν ένα αυταρχικό καθεστώς, το οποίο θα αποκλείει όσους δεν ανήκουν στον “αληθινό λαό”. Ο Γιαν-Βέρνερ Μύλερ πιστεύει ότι είναι επιτακτική ανάγκη να απαντήσουμε στον λαϊκισμό. Επειδή ο λαϊκισμός οικειοποιείται τον “λαό”, επειδή αρνείται το διαφορετικό και το αποκλίνον, αποτελεί μια διαρκή απειλή για την, ούτως ή άλλως εύθραυστη, δημοκρατία -που σήμερα κινδυνεύει όσο ποτέ. “Ο λαϊκισμός δεν είναι απλώς αντιπλουραλιστικός· είναι αντιδημοκρατικός -η μόνιμη σκιά της αντιπροσώπευσης. Αυτό υποστηρίζει 0 Jan-Werner Muller σε τούτο το λαμπρό βιβλίο. Δεν υπάρχει καλύτερος οδηγός για τα λαϊκιστικά πάθη του σήμερα”. Ivan Krastev, International New York Times “Κανείς δεν έχει γράψει με περισσότερη οξυδέρκεια και περισσότερη γνώση για την πρόσφατη δημοκρατική αποσύνθεση της Ευρώπης από ό,τι ο Jan-Werner Muller. Ο Muller πραγματεύεται εδώ τα ζητήματα-κλειδιά που έχει εγείρει το ξύπνημα του λαϊκισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Κατά τι διαφέρει ο λαϊκισμός από τις υπόλοιπες εκδοχές της πολιτικής, γιατί είναι τόσο επικίνδυνος και πώς μπορούμε να τον νικήσουμε; Ο ορισμός του λαϊκισμού από τον Muller ως της αντιπλουραλιστικής, ηθικολογικής σκιάς της δημοκρατίας είναι αριστουργηματικός”. Dani Rodrik, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ “Η πιο χρήσιμη δουλειά για να κατανοήσουμε την απήχηση του Τραμπ είναι το δοκίμιο “Τι είναι ο λαϊκισμός;” (2016) του πολιτικού επιστήμονα και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Jan-Werner Muller. Σε αυτό το αναντικατάστατο βιβλίο, ο Muller προσδιορίζει τα πιο έκτυπα χαρακτηριστικά του λαϊκισμού -αντι-ελιτισμός, αντιπλουραλισμός, πολιτικές αποκλεισμού- και αναλύει τον Τραμπ και άλλους λαϊκιστές, μέσα από αυτό το πρίσμα. Διαβάζεται γρήγορα και αξίζει κάθε του σελίδα”. The Washington Post