Τουρκία: Η αντιπολίτευση στην ιστορία

Από συστάσεως ελληνικού κράτους, «οι Τούρκοι» συνιστούν μια μόνιμη απειλή για την Ελλάδα. Όμως πόσο συχνά εμβαθύνουμε στην τουρκική πολιτική για να κατανοήσουμε τα εσωτερικά ρήγματα και τις συγκρούσεις της; Από το 1908 ώς το 1950, η τουρκική αντιπολίτευση δεν εκπροσωπούνταν νόμιμα από κάποιο κόμμα: το μεν οθωμανικό συνταγματικό καθεστώς βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Επιτροπής Ένωση και Πρόοδος, που δεν ανεχόταν αντιπολίτευση, ενώ, μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας, το σύγχρονο κράτος που ίδρυσε το Τουρκικό Εθνικό Κίνημα λειτούργησε για πολύ καιρό ως «μονοκομματική δημοκρατία». Ωστόσο, όπως υποστηρίζει η Χριστίνα Φίλιου, κάτω από το αυταρχικό αυτό επίσημο καθεστώς, συνέχιζε να υφίσταται ένας ολόκληρος πολύπλοκος κόσμος που αντιτασσόταν στην εξουσία, ένας χώρος πολιτικής και πολιτισμού που λειτουργούσε ως υποκατάστατο επίσημης αντιπολίτευσης. Εκκινώντας από τις ιστορικές χρήσεις της ίδιας της λέξης «αντιπολίτευση» (muhalefet) στην τουρκική γλώσσα, η συγγραφέας διερευνά την «άλλη» πλευρά της οθωμανικής και της τουρκικής ιστορίας, σε μια περίοδο που εκτυλίσσεται παράλληλα με τα χρόνια της Μεγάλης Ιδέας, του Ελληνοτουρκικού Πολέμου/Μικρασιατικής Καταστροφής και της Ανταλλαγής των Πληθυσμών, του Βενιζέλου, του Μεταξά, του Δευτέρου Παγκοσμίου και του Ψυχρού Πολέμου. Πρόκειται για μια εναλλακτική ιστορία της Τουρκίας, όπως τη βίωσε ένας Τούρκος, ο Ρεφίκ Χαλίδ Καράι, οπαδός του συνταγματισμού, που παρέμεινε όμως στην αντιπολίτευση τόσο επί Νεότουρκων όσο και επί κεμαλισμού. Μέσα από την ευθεία αντιπαράθεσή του στον Κεμάλ, την εξορία και τις διώξεις του και το σατιρικό και δοκιμιακό του έργο, αναδύονται οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της επίσημης κατηγορίας «Τούρκος», που εξακολουθούν να καθορίζουν την Τουρκία μέχρι σήμερα.

Χριστίνα Φίλιου (Συγγραφέας)

Η Χριστίνα Φίλιου είναι Καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ, της Καλιφόρνιας. Ειδικεύεται στην πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και της Τουρκίας και της Ελλάδας ως εκφάνσεων του μεταοθωμανικού κόσμου. Έργα της είναι: Biography of an Empire: Governing Ottomans in an Age of Revolution (2011) και Turkey: A Past Againste History (2021).

(Πηγή: “Εκδόσεις Αλεξάνδρεια”, 2022)

 

 

 

Άννυ Σπυράκου (Μεταφραστής)