Το δεσποτάτο του Μυστρά

Το βιβλίο αυτό δεν είναι παρά μια προσπάθεια του συγγραφέα να ανασυνθέσει την ιστορία, τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα στο Δεσποτάτο του Μυστρά ή του Μορέως. Η αφήγηση είναι απλή, τα συμπεράσματα αφομοιώσιμα. Η ψυχή μιας εποχής και ενός κόσμου, βιώματα και νοήματα, έρχονται αβίαστα στο φως. Ο Μυστράς, η ερειπωμένη σήμερα σταχτιά πολιτεία, παροικία κάποτε των Καντακουζηνών και των Παλαιολόγων και μόνη ελπίδα της Αυτοκρατορίας, υπήρξε η τελευταία αναλαμπή μιας πνευματικής και καλλιτεχνικής άνθησης στη χαραυγή της Μεγάλης Αναγέννησης. Γιατί δεν είναι μόνο τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που διαδραματίζονται εδώ. Είναι και o κόσμος της τέχνης που παρουσιάζει τη θανάσιμη αγωνία ενός λαού, αλλά και την αισιόδοξη πνοή, τον φόβο και τη χαρά του ανθρώπου. Κύριο χαρακτηριστικό εδώ είναι η δύναμη του ελληνικού πνεύματος να συνθέτει γόνιμα την ιδέα με την πραγματικότητα, την ανατολική ασάφεια και στατικότητα με την κίνηση, τη λογική, το ελληνικό μέτρο με τον θρησκευτικό υπερβατισμό. Εξάλλου δεν έζησε μάταια εδώ ο φιλόσοφος του Μυστρά, ο Πλήθων. Ήταν βαθιά η κρίση της εποχής που οδήγησε από τις δεσμεύσεις του Μεσαίωνα στους Νέους Χρόνους, μακρινό όραμα αναμόρφωσης της ζωής σε καινούργιες βάσεις. Ο νέος Έλληνας, ο ανθρώπινος εθνικός τύπος που κυοφορείται ήδη από τις συγκρούσεις του με τους Φράγκους (1204), δεν πρόλαβε να ιδεί αυτόν τον νέο κόσμο. Την Ελλάδα σκέπασε νύκτα πολλών αιώνων – νύκτα μακράς δουλείας. Το ελληνικό κράτος που οραματίστηκε ο Πλήθων, στα σημερινά περίπου γεωγραφικά όρια, θα το πραγματοποιήσει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η Επανάσταση του 1821 θα είναι, τελικά, η κάθαρση της τραγωδίας που άρχισε το 1453. Στην ιστορία δεν υπάρχουν μόνιμες κατακτήσεις ούτε ευθύγραμμες εξελίξεις. Κάθε ώρα έχει και το σκοτάδι της. Και θα επαναλάβω εδώ την Αρβελέρ, ότι, όπως και να ’χει, οι Τούρκοι πάντοτε θριαμβευτικά και οι Έλληνες πάντα θρηνώντας θα λένε στα παιδιά τους την ίδια ιστορία: ῾Εάλω ἡ Πόλις πάρθεν, ἡ Πόλις πάρθεν, ἡμέρα Τρίτη, 29 τοῦΜαγιοῦ.