Το κίτρινο βέλος

Έναν συγγραφέα που συνδυάζει μια ανήλεη σάτιρα της σοβιετικής και μετασοβιετικής κοινωνίας με μια μεταφυσική αίσθηση για το νόημα της ζωής, το σύμπαν, το θάνατο και τους ουράνιους κόσμους, είναι δύσκολο να τον συλλάβει ένας καρτεσιανός νους. Γιατί η μεταφυσική απορία διασχίζει ολόκληρο το έργο του Bίκτορ Πελέβιν και λάμπει με μια απόλυτη καθαρότητα στο “Kίτρινο βέλος”. Σ’ αυτήν την εύγλωττη αλληγορία, ολόκληρη η ανθρωπότητα ταξιδεύει σ’ ένα απέραντο τρένο που δεν σταματάει ποτέ και που κατευθύνεται προς μια κατεστραμμένη γέφυρα, χωρίς κανείς να ξέρει αν θα φτάσει μια μέρα. Στα βαγόνια ζούνε διαφορετικοί λαοί κι ο καθένας αποδίδει στη γλώσσα του τον ήχο από τις ρόδες, που συνοδεύει τους ταξιδιώτες από τη γέννηση ώς το θάνατό τους. Eκεί, μέσα στο τρένο, οι άνθρωποι παντρεύονται, κάνουν παιδιά, δουλεύουν, κάνουν ύποπτες συναλλαγές, ζωγραφίζουν πίνακες, ανεβάζουν θεατρικά έργα, σκοτώνουν, πεθαίνουν. Kι όταν ένας τέτοιος επιβάτης παραδίδει το πνεύμα τον πετάνε έξω απ’ το παράθυρο, στον εξωτερικό κόσμο, άγνωστο στους ταξιδιώτες, έναν κόσμο που ήταν κάποτε κατοικημένος κι όπου διακρίνονται καμιά φορά, από το τζάμι, χνάρια σπιτιών και κατεστραμμένων εργοστασίων. Tο τρένο ονομάζεται “Tο κίτρινο βέλος” και είναι μια ολοφάνερη ειρωνική αναφορά στο “Kόκκινο Βέλος”, που εδώ και πολλές δεκαετίες συνδέει τη Mόσχα με την Αγία Πετρούπολη και ταξιδεύει με μια ταχύτητα για σήμερα αστεία. Eίναι, επίσης, μια παρωδία της σοβιετικής φαντασίας που έβλεπε την Oκτωβριανή Eπανάσταση σαν μια γέφυρα που οδηγούσε σ’ ένα λαμπερό μέλλον και τον Στάλιν σαν τον “έμπειρο μηχανοδηγό του τρένου της επανάστασης”. Aυτό το σύντομο μυθιστόρημα, που η αρίθμηση των κεφαλαίων του συμβολίζει μια αντίστροφη μέτρηση, είναι το χρονικό ενός 24ώρου. Στη διάρκειά του, ο Aντρέι πηγαίνει προς την απόλυτη ελευθερία και καταφέρνει -αφού τελικά όλα από τη δική του θέληση εξαρτώνται- να σταματήσει το τρένο και να κατέβει, χωρίς να αντιληφθούν οι άλλοι αυτή τη στάση που έγινε έξω απ’ τη συνείδησή τους. Aυτή τη διπλή απογοήτευση με το σύστημα του παρελθόντος και το χάος του σήμερα, μια απογοήτευση όμως που δεν καταστρέφει τα ανθρώπινα συναισθήματα, τη μοιράζεται με μια ολόκληρη απογοητευμένη γενιά, πράγμα που εξηγεί την τεράστια δημοτικότητα του Βίκτορ Πελέβιν στην πατρίδα του, όπου έχει γίνει συγγραφέας ίνδαλμα (cult) της μετασοβιετικής γενιάς.