Το κοινό. Κωμωδία χωρίς τίτλο

Με την ευκαιρία της αναδρομικής έκθεσης έργων του Κοσμά Ξενάκη στο Μουσείο Μπενάκη, οι Εκδόσεις Άγρα ανατυπώνουν, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, τις μεταφράσεις του Κοσμά Ξενάκη των δύο υπερρεαλιστικών έργων του Λόρκα που πρωτοεκδόθηκαν το 1978 στην Ισπανία και που είχαν κυκλοφορήσαν τον Νοέμβριο του 1981 στα ελληνικά. Ήταν το 17ο βιβλίο των Εκδόσεων Άγρα. “Τολμηρότατο και με μια εντελώς νέα τεχνική. Είναι το καλύτερο που έχω γράψει για το θέατρο. […] Δεν αντιλήφτηκαν τίποτα ή τρόμαξαν – το καταλαβαίνω. Το έργο είναι πολύ δύσκολο και για την ώρα δεν μπορεί να παιχτεί. Έχουν δίκιο. Αλλά σε δέκα ή είκοσι χρόνια θα γίνει τρομερή επιτυχία. Θα δεις.” Αυτά είναι τα λόγια του Λόρκα, μετά την πρώτη ανάγνωση του έργου “Το κοινό” σε φίλους του, το φθινόπωρο του 1931. Από τότε το έργο ξαναδουλεύτηκε αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ ολόκληρο. Μια μορφή του χειρογράφου παραδόθηκε στον R. M. Nadal που για χρόνια πολλά έψαχνε για άλλες εκδοχές του έργου και την χαμένη 5η σκηνή του χειρογράφου. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1978 στην Ισπανία μαζί με το μονόπρακτο “Κωμωδία χωρίς τίτλο”, που αρχικά νόμισαν ότι πρόκειται για την περίφημη χαμένη 5η σκηνή. “Το κοινό”, δράμα υπερρεαλιστικό, δίνει μια άλλη εικόνα για το έργο του Λόρκα. Τολμηρή αναζήτηση ενός ονειρικού θεάτρου με ποιητικές εκλάμψεις, όπου μέσα από τεχνικές και μοτίβα που πολύ αργότερα θα χρησιμοποιηθούν από την πρωτοπορία του θεάτρου (Pirandello, Cocteau, Genet, Beckett κ.ά.), μιλάει για τον ομοφυλόφιλο έρωτα, το θάνατο, την αδυναμία και το τυχαίο στον έρωτα, προβληματίζεται πάνω στη φύση του θεάτρου, στις σχέσεις συγγραφέα – έργου – θεατή. Η “Κωμωδία χωρίς τίτλο”, απόηχος των ταραγμένων χρόνων 1935-36, κινείται σ’ ένα κλίμα ανησυχητικό κι απειλητικό, κι έχει σαν θέμα της την τέχνη, το θέατρο και την επανάσταση. Η έκδοση συνοδεύεται από εισαγωγή του R. M. Nadal και 12 σχέδια του Λόρκα. Ένα απόσπασμα: ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ : Αν προχωρήσεις ένα σκαλοπάτι ακόμη, ο άνθρωπος θα σου φανεί ένα χορταράκι. ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ : Όχι ένα χορταράκι, αλλά, ναι, ένας θαλασσοπόρος. ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ : Εγώ μπορώ να μετατρέψω ένα θαλασσοπόρο σε μια βελόνα ραψίματος. ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ : Αυτό ακριβώς γίνεται στο θέατρο. Γι’ αυτό εγώ τόλμησα να πραγματοποιήσω ένα δυσκολώτατο ποιητικό παιχνίδι, περιμένοντας ότι ο έρωτας θα το διέκοπτε με σφοδρότητα και ότι θα έδινε μορφή στα κοστούμια. ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ : Όταν λέτε έρωτας εγώ τρομάζω. ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ : Τρομάζετε ; Από τί; ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ : Βλέπω ένα τοπίο από άμμο να καθρεφτίζεται σ’ ένα θολό καθρέφτη. ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ : Και τί άλλο ; ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ : Ότι ποτέ δεν τελειώνει το ξημέρωμα.