Το κόμμα και η κριτική

Οι κριτικές σηµειώσεις που συνέταξε ο Karl Marx τον Μάρτιο του 1875 µε αφορµή το προσχέδιο ενός Προγράµµατος για το Σοσιαλδηµοκρατικό Εργατικό Κόµµα Γερµανίας, γνωστές µε τον τίτλο Κριτική του Προγράµµατος της Γκότα, αποτελούν ένα από τα σηµαντικότερα κείµενα όχι µόνο του ιδίου, αλλά και της ιστορίας της Αριστεράς εν γένει. Με τις σηµειώσεις αυτές, που ήταν αρχικά προορισµένες για συγκεκριµένα κοµµατικά στελέχη, ο Marx χαρτογραφεί το πολιτικό πεδίο των εννοιών της κριτικής, µε τρόπο που φωτίζει δυναµικά έννοιες όπως «εργασία», «δικαιοσύνη», «κράτος», ενόψει µιας µάχιµης κοµµατικής στάσης στο πολιτικό σύστηµα της νεοπαγούς γερµανικής Αυτοκρατορίας. Η πρώτη δηµοσίευση αυτών των σηµειώσεων το 1891, µε πρωτοβουλία του Friedrich Engels, ενόψει ενός νέου κοµµατικού Προγράµµατος (που θα εγκριθεί στην Ερφούρτη το ίδιο έτος, ενσωµατώνοντας κριτικές του ίδιου του Engels), θα προκαλέσει µια σειρά συζητή­σεων, η οποία, µεγεθυµένη και διαστρεβλωµένη από τις σεισµικές µετατοπίσεις του 20ού αιώνα, ουσιαστικά συνεχίζει µέχρι σήµερα. Η παρούσα δηµοσίευση περιέχει νέες µεταφράσεις των κριτικών σηµειώσεων του Marx και του Engels, βασισµένες στην έκδοση των Απάντων (Marx-Engels-Gesamtausgabe, MEGA), όπως και γραµµατολογικές, δηµοσιογραφικές, επιστολογραφικές και αρχειακές πηγές –οι περισσότερες άγνωστες στην Ελλάδα– οι οποίες στοιχειοθετούν το ιστορικό περιβάλλον των κειµένων και ανοίγουν νέες δυνατότητες για την ερµηνεία και αποτίµησή τους.

Θανάσης Γκιούρας (Συγγραφέας)

Ο Θανάσης Γκιούρας διδάσκει πολιτική θεωρία στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Έχει δηµοσιεύσει µεταξύ άλλων τις µονογραφίες Φορολογία και πολιτική (2000), Ελευθερία και ιστορία. Με αφορµή τις θέσεις για την έννοια της ιστορίας του Walter Benjamin (2011), Ταξικός αγώνας και κρατική µορφή. Θεωρίες για την «κρίση του κράτους» κατά τη µεσοπολεµική περίοδο. Μια επιλεκτική επισκόπηση (2019), Η αξιολογική διένεξη. Γνώση και αξία στη θεµελίωση των κοινωνικών επιστηµών – µε άξονα το έργο του Max Weber (2023). Επίσης έχει δηµοσιεύσει επιµεληµένες µεταφράσεις κλασικών κειµένων, όπως Το Κεφάλαιο, πρώτος τόµος, του Karl Marx, Οικονοµία και κοινωνία (6 τόµοι), του Max Weber, ανθολογίες κειµένων των Marx και Weber, Ο µετασχηµατισµός της δηµοκρατίας, του Johannes Agnoli, Φυσικό δίκαιο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια, του Ernst Bloch, και πολλά άλλα.
Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο: Το κόμμα και η κριτική – Ιστορικές και ερµηνευτικές προκείµενες για τις κριτικές των K. Marx και Fr. Engels στα προγραµµατικά προσχέδια του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος Γερµανίας (Γκότα 1875/Ερφούρτη 1891).

(Πηγή: “Εκδόσεις Τόπος”, 2025)