Το λόγιο επίπεδο στη σύγχρονη νέα ελληνική

Πιπεριές Φλωρίνης ή πιπεριές Φλώρινας; Η νήσος ή το νησί; Στάλθηκε ή εστάλη; Δεκάδες τέτοια ερωτήματα ταλανίζουν τον μέσο ομιλητή της ελληνικής γλώσσας, ο οποίος αναλώνεται στη σισύφεια αναζήτηση της “αλήθειας” σε τέτοια ψευδοδιλήμματα μέσα από ολισθηρές καθαρολογικές ή υπερπροσαρμοστικές ατραπούς. Αν και το ζήτημα του λόγιου επιπέδου στη σύγχρονη κοινή νέα ελληνική δεν είναι άμοιρο ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτικών προεκτάσεων λόγω σύνδεσης με τα κακώς κείμενα του γλωσσικού ζητήματος, η ελληνική γλώσσα ως δομή και χρήση αποδεικνύεται ανώτερη των φυγόκεντρων ρυθμιστικών πρακτικών (απo)λογιοποίησης. Το λόγιο στη συγχρονία είναι, υπό μία έννοια, ένα ιδιοσυγκρασιακό χρηστικό επίπεδο, κοινωνιογλωσσικά και πραγματολογικά προσδιορισμένο, που συνδέεται με όλα τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης, ανάγεται στη διαχρονία της ελληνικής γλώσσας και στην τεχνητή ανάσυρση και αφορά κυρίως μια ποικιλία στην περιφέρεια της γλώσσας με τη μορφή αποκλίσεων ή/και απολιθωμάτων. Τα λόγια στοιχεία (λέξεις, φράσεις, τεμάχια) συνιστούν άλλοτε υποχρεωτική και άλλοτε προαιρετική υφολογική και σημασιοπραγματολογική επιλογή με εξειδικευμένη/διακριτική γλωσσική και χρηστική λειτουργία, που τείνουν να προσαρμόζονται μορφολογικά στη δημοτική αλλά και να αναπαράγονται αναλογικά μέσω (αντι)δανεισμού σε ειδικές χρήσεις. Ο παρών συλλογικός τόμος, καρπός δέκα ειδικών γλωσσολόγων (Ά. Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Ά. Ιορδανίδου, Μ. Καμηλάκη, Π. Καμπάκη-Βουγιουκλή, Γ. Κατσούδα, Π. Γ. Κριμπάς, Ι. Μανωλέσσου, Χ. Μπασέα-Μπεζαντάκου, Γ. Νικολάου, Α. Φλιάτουρας) από διάφορους τομείς της γλωσσολογίας (θεωρητική, ιστορική και εφαρμοσμένη), επιχειρεί με νηφάλιο και περιγραφικό επιστημονικό λόγο να αποκωδικοποιήσει τη σημερινή λειτουργία του λογίου, να διανοίξει ερευνητικές οδούς και να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα, όπως: – Τι μπορεί να θεωρηθεί λόγιο στη σύγχρονη κοινή νέα ελληνική και ποια η διαφορά του από τη νεοκαθαρεύουσα (μία έκφανση της οποίας είναι και το ψευδολόγιο); – Πώς μπορεί να μετρηθεί ο βαθμός λογιότητας και πώς αποτυπώνουν τα σώματα κειμένων τις αλλαγές αλλά και τις εμμονές του λογίου; – Ποια είναι τα όρια συστημικής λειτουργίας και ιδεολογικής χρήσης της ποικιλίας; – Ποια είναι η λεξικογραφική και εκπαιδευτική προοπτική του λογίου; Οχτώ κείμενα, δύο ευρετήρια, δύο παραρτήματα και δεκάδες πίνακες με αντιπροσωπευτικό υλικό ίσως οδηγήσουν τον αναγνώστη του τόμου να αναρωτηθεί: Τελικά ο οίκος έγινε σπίτι ή το σπίτι είχε ανάγκη και τον οίκο; Και, επομένως, το λόγιο είναι νεκρό σώμα, αιωρούμενη ύλη ή και τα δύο;