Το μεγάλο ταξίδι των μύθων

Πώς ερμήνευε ο άνθρωπος στο απώτατο παρελθόν θανατηφόρες λοιμικές ασθένειες, όπως η λέπρα, ο τύφος και η χολέρα, και με ποια μέσα τις αντιμετώπιζε; Πόσο παλαιά είναι η κοινή αντίληψη για την (αυτο)θυσία του εξιλαστήριου θύματος; Ποια είναι η σχέση της προσφάτως βιωμένης πανδημίας με την πανάρχαια αντίληψη για τον αποδιοπομπαίο τράγο, τον αρχαϊκό ελληνικό αποικισμό και τον θεό Απόλλωνα; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα σημαντικότερα ερωτήματα που τίθενται στο ανά χείρας πόνημα. Οι ανθρώπινες κοινωνίες ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, αδυνατώντας να αντιληφθούν τα πραγματικά αίτια για τα οποία ενέσκηπτε λιμός ή και λοιμός, απέδιδαν την εμφάνιση τέτοιων συμφορών σε επέμβαση θεϊκών δυνάμεων, οι οποίες τις έστελναν στους ανθρώπους ως τιμωρία και ως μέσο σωφρονισμού για την παραβατική τους συμπεριφορά. Με στόχο τον εξευμενισμό του θεού, την ίαση και την επιστροφή στην ομαλότητα επιστρατεύονταν κατάλληλα τελετουργικά και ειδικές προσευχές, που συνέτασσαν και εκτελούσαν μάντεις-θεραπευτές οι οποίοι, λόγω της εξειδικευμένης τους κατάρτισης, ήταν σε θέση να ερμηνεύουν τα κακώς κείμενα και να δίνουν τις προσήκουσες λύσεις. Στο βιβλίο αυτό, μέσα από τη σύγκριση των πρωιμότερων αρχαίων ελληνικών πηγών με διάφορα εξειδικευμένα τελετουργικά κείμενα Χετταίων, Λουβίων, Χουρριτών, κ.ά. ιατρομάντεων της τρίτης και δεύτερης χιλιετίας π.Χ., που προέρχονται από βιβλιοθήκες αρχαίων ανατολικών βασιλείων, ιχνηλατείται η πορεία της αντίληψης για την αποπομπή του τελετουργικού φαρμακού (του αποδιοπομπαίου τράγου) στις αρχαίες κοινωνίες. Μέρος της πολύτιμης αυτής και μακραίωνης γνώσης των λαών της αρχαίας Εγγύς Ανατολής φαίνεται πως πέρασε απρόσκοπτα στον κόσμο του Αιγαίου και την ηπειρωτικής Ελλάδας περί τις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Κατά το μεγάλο ταξίδι των μύθων στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και την Εγγύς Ανατολή, η μορφή του ισχυρού επήλυδος θεού Απόλλωνος αναδείχθηκε, και μάλιστα με την καίρια συμβολή του ίδιου του Ομήρου, σε θεό θεραπευτή λοιμικών ασθενειών και προστάτη του ελληνικού αποικισμού, μπολιάζοντας καθοριστικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Ηλίας Κ. Πετρόπουλος (Συγγραφέας)

Ο Ηλίας Πετρόπουλος υπηρετεί ως Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Σπούδασε με υποτροφία Ιστορία και Αρχαιολογία και απέκτησε το διδακτορικό του από την Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας Μ. Β. Λομονόσοφ. Έχει γράψει αρκετά άρθρα και έχει επιμεληθεί πέντε ξενόγλωσσους τόμους για τις αρχαίες ελληνικές αποικίες και τα λατρευτικά μνημεία στον Εύξεινο Πόντο.