Το σχέδιο Μάρσαλ

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την αύξηση της σοβιετικής επιρροής στην Ευρώπη, η υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ για τη μεταπολεμική περίοδο απαιτούσε όχι μόνο την ανάσχεση του κομμουνισμού, αλλά και τη δημιουργία ενός κόσμου ανοικτού στην αμερικανική πολιτική, πολιτισμική και οικονομική επιρροή. Οι δυτικοευρωπαϊκές οικονομίες, από την άλλη πλευρά, χρειάζονταν την αμερικανική βοήθεια για την ανοικοδόμησή τους, και μέσω αυτής, για τον περιορισμό της κομμουνιστικής επιρροής. Έτσι, η προσπάθεια διαιώνισης της ευημερίας και της ασφάλειας των ΗΠΑ στηρίχθηκε στην εδραίωση και διαχείριση μιας νέας οικονομικής τάξης. Ως θεμελιώδες συστατικό στοιχείο αυτής της προσπάθειας, το Σχέδιο Μάρσαλ συνιστούσε μέσο συσχετισμού της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας με την αλλαγή των ευρωπαϊκών θεσμών και πρακτικών, και ταυτόχρονα απόπειρα αναδίπλωσης της κομμουνιστικής επιρροής στις χώρες της Δυτικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Αντικείμενο του παρόντος τόμου είναι η συμβολή του Σχεδίου Μάρσαλ στην ανασυγκρότηση και τη διαίρεση της ευρωπαϊκής ηπείρου δύο χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρώτο μέρος εστιάζει στις σχέσεις της αμερικανικής εθνικής ιδεολογίας με την αμερικανική εξωτερική πολιτική, στα μακροπρόθεσμα αίτια και τα βραχυπρόθεσμα κίνητρα του Σχεδίου Μάρσαλ, και στις νέες πραγματικότητες που κλήθηκαν να διαχειριστούν οι Αμερικανοί αμέσως μετά το 1945. Το δεύτερο μέρος αφορά τη λειτουργία του Σχεδίου Μάρσαλ ως εργαλείου για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανασυγκρότηση της Δυτικής Ευρώπης συνολικά, αλλά και μιας σειράς επιμέρους χωρών – της Ιταλίας, της Δυτικής Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ελλάδας. Στο τρίτο μέρος διερευνώνται οι κραδασμοί που προκάλεσε το Σχέδιο Μάρσαλ στον κομμουνιστικό κόσμο και η διαίρεση της Ευρώπης μετά τον χειμώνα του 1947-1948. Περιλαμβάνονται τα κείμενα: – Θανάσης Δ. Σφήκας: “Δώδεκα λεπτά στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, 5 Ιουνίου 1947: Εισαγωγή” Πρώτο Μέρος: Το Σχέδιο – Θανάσης Δ. Σφήκας: “Η αμερικανική εθνική ιδεολογία και ο ‘ιπτάμενος δίσκος’ του Σχεδίου Μάρσαλ” – Helen Thompson: “Από το Bretton Woods στο Σχέδιο Μάρσαλ: το τέλος του πολυμερισμού και η νέα πειθαρχία της αμερικανικής ισχύος”. Δεύτερο Μέρος: Η Ανασυγκρότηση – Ευάνθης Χατζηβασιλείου: “Το Σχέδιο Μάρσαλ και η διαμόρφωση της μεταπολεμικής Δυτικής Ευρώπης” – Χάγκεν Φλάισερ: “Η αγελάδα που έγινε ταύρος: Το Σχέδιο Μάρσαλ – τομή στις δυτικές στρατηγικές περί γερμανικών επανορθώσεων” – Chiarella Esposito: “Πολιτικές πραγματικότητες και οικονομικός πολιτισμός: Η διαχείριση των πόρων του Σχεδίου Μάρσαλ στην Ιταλία” – Χρήστος Χατζηιωσήφ: “Σχέδιο Μάρσαλ και οικονομικός προγραμματισμός αλά γαλλικά και αλά ελληνικά” Τρίτο Μέρος: Η Διαίρεση – Άννα Μαχαίρα: “Η σοβιετική οικονομία και η πρόκληση του Σχεδίου Μάρσαλ” – Ιωάννα Παπαθανασίου: “Οι κομμουνιστές στο ‘διεθνές’ 1947” – Νάση Μπάλτα: “Η Γαλλία και το μεγάλο σχίσμα του 1947” – Δέσποινα Ι. Παπαδημητρίου: “Το αίτημα της ειρήνης και οι προβληματισμοί των διανοουμένων: Από το Σχέδιο Μάρσαλ στη σύγκληση του Συνεδρίου για την Ελευθερία στην Κουλτούρα, 1947-1952” Επίμετρο – Γιώργος Σταθάκης: “Το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ στην Ελλάδα”