Το φαντασιακό στη φιλοσοφία του Βιζυηνού

Η τέχνη κι η φιλοσοφία του Βιζυηνού φωτίζονται υπό την οπτική του Marx κι υπό τη γενεσιουργό των προτύπων αυτών και μορφοποιό αριστοτελική ιδέα του κοινωνικού φαντασιακού. Ούτε η θήρα, ούτε κι η παραγωγή του Απολύτου είναι εντελώς αδύνατη στα έργα των. Η απόσταση από το πραγματικό στο δυνατό έτσι σμικρύνεται κι όσες προτάσεις επιβεβαιώνουν την σμίκρυνση αυτήν αυξάνουν. Το Καλό (το Απόλυτο, δηλαδή) ως «φαντασιακό προϊόν», με την πολιτική σημασία που ο Καστοριάδης αποδίδει στους όρους αυτούς, οδηγεί τον Βιζυηνό στην παραφροσύνη, στην διαστροφή, στο υψηλό, όπως όμως και στην αυταπάρνηση και στη μεγαλειώδη δημιουργία. Η βιζυηνική γλώσσα, ως θεσμός, και πάντα τα άλλα φαντασιακά αντικείμενα, δηλαδή ο έρως, η εξουσία, ο πλούτος, η δόξα υπηρετούν το Καλό μέσω των κοινωνικών φαντασιακών σημασιών. Παρόμοιες σημασίες καθορίζουν ανεπιτυχώς τις πολιτικές και τις κοινωνικές αξίες στο βιζυηνικό έργο. Οι σημασίες αυτές προϋποθέτουν το καλό και το κακό, το αληθές και το ψευδές, το δίκαιο και το άδικο. Το βιζυηνικό νόημα συλλήβδην περί την ζωήν και τον θάνατο ερείδεται στην αξία του Καλού κι υποστασιάζει τις δυνατότητες της αξίας αυτής ως φαντασιακού αντικειμένου. Η οδύνη της γλωσσικής άρθρωσης του ανωτέρω νοήματος διακυβεύει όχι μόνον την ταυτότητα του νοήματος αυτού, υποστηρίζομε εδώ μαζί με την Kristeva, αλλά και του ίδιου του λογικού υποκειμένου. Μόνη η οδύνη αυτή πάντως δύναται παραδόξως να υποστασιάσει θεμελιωδώς την ταυτότητα του υποκειμένου ή να την αποδομήσει εντελώς. Η «θήλεια» οπτική της οδύνης λοιπόν, συνάγομε από το Βιζυηνικό έργο προ του γράμματος της Kristeva, θεμελιώνει ή αποδομεί την ταυτότητα αυτήν κοινωνικώς και πέραν της διχοτόμησης των φύλων. Η μονογραφία αυτή συλλήβδην περιβάλλεται την αξία του μαρξιστικού προτύπου της ιστορίας των ιδεών, ειδάλλως εμφανίζεται κενή παντός νοήματος τόσο ως προς τις συνιστώσες της, όσο και προς την μόνη βιζυηνική σταθερά: την πύρρειο νίκη της συνειδησιακής ελευθερίας κατά τον πολιτικό και κοινωνικό αγώνα νοηματοδότησης και παραγωγής του Απολύτου, ως Καλού.

Βιργινία Μ. Γκιούλη (Συγγραφέας)

Η Βιργινία Μ. Γκιούλη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Κλασσική Φιλολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι απόφοιτος του Αρσακείου, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Reading, U.K., μέλος πολλών διεθνών Εταιρειών Φιλοσοφίας και συνεργάτιδα διεθνών περιοδικών Φιλοσοφίας. Δίδαξε στο Φιλοσοφία στο Αθήνησι. Περί αυτής ελέχθη ότι το έργο της απηχεί τον Thomas Browne. Οι έννοιες ‘transhuman’, ‘transgendered’, ‘post-apocalyptic’, Marxism, και ‘the digital mind’ την αφορούν άμεσα. Το μεθοδολογικό πρίσμα της προβληματικής της, ως ‘ερευνητρίας του λογικώς αδυνάτου’, ως προσφυώς περί αυτής ελέχθη, προκειμένου η ίδια ν’ ανταπεξέλθει στις επιστημολογικές απαιτήσεις των καιρών, όπως διακριβώνεται σε μακρά σειρά δημοσιευμάτων, πολυάριθμων επιστημονικών μονογραφιών, άρθρων σε διεθνή φιλοσοφικά περιοδικά και ανακοινώσεων σε διεθνή φιλοσοφικά συνέδρια, αφορά στην Ιστορία της Φιλοσοφίας και στην θήρα των ιστορικών αξιών. Η αξιακή αυτή οπτική της οδύνης, του ευάλωτου της ανθρώπινης φύσης συνιστά πάραυτα και οπτική ενός εξανθρωπισμού του καθημέραν ιστορικού βίου και της πραγματικότητας συλλήβδην. Το έργο της, ως άλλη πλατωνική ‘τιθήνη’, αναδημιουργεί την ιστορία των ιδεών από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, την κλασσική περίοδο, την ελληνιστική εποχή, το κλείσιμο της Φιλοσοφικής Σχολής των Αθηνών, την Μεσαιωνική φιλοσοφία, την φιλοσοφία της Αναγέννησης και την Νεότερη φιλοσοφία έως σήμερα. Το πρότυπο τέλος στο οποίο η αναδημιουργία αυτή της ιστορίας των ιδεών υπακούει, ανάγεται στο αριστοτελικό ‘κατασκευαστικό’ πρότυπο του ιστορικού χωρόχρονου, όπως το ίδιο έχει αναδειχθεί συλλήβδην από το έργο της και ασφαλώς πέραν όσων επιστημονικών υποδειγμάτων ανάγονται στο έργο της.

(Πηγή: “Εκδόσεις Γκοβόστη”, 2022)