Το χρυσό σημειωματάριο

Το συγκλονιστικό πορτρέτο μιας γυναίκας που αναζητά την ταυτότητά της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Στο Λονδίνο του 1950 η συγγραφέας Άννα Βουλφ παλεύει με την έλλειψη έμπνευσης. Χωρισμένη, με ένα παιδί, ανησυχώντας μήπως τρελαθεί, καταγράφει τις εμπειρίες της σε τέσσερα σημειωματάρια: ένα μαύρο για τη συγγραφική της ζωή, ένα κόκκινο για τις πολιτικές της απόψεις, ένα κίτρινο για τα συναισθήματά της και ένα μπλε για τα καθημερινά γεγονότα. Όμως ένα πέμπτο σημειωματάριο, το χρυσό, είναι αυτό στο οποίο τα σκόρπια νήματα της ζωής της συνδέονται και όλα αποκτούν νόημα… Το Χρυσό σημειωματάριο είναι κατά γενική ομολογία το κορυφαίο έργο της Doris Lessing, ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα.

Doris Lessing (Συγγραφέας)

Η Doris May Tayler (Kermanshah, 1919 – Λονδίνο, 2013), όπως είναι το πατρικό όνομα της Doris Lessing, γεννήθηκε στην Περσία (σημερινό Iράν) από Άγγλους γονείς. Σε ηλικία πέντε ετών ακολούθησε τους γονείς της, έναν πρώην τραπεζικό υπάλληλο και μια νοσοκόμα, στη Nότια Pοδεσία (σημερινή Zιμπάμπουε), η οποία σπαρασσόταν από τις φυλετικές διακρίσεις (ο αδελφός της ήταν ρατσιστής, όπως αφηγείται η ίδια). Έχοντας περάσει τα παιδικά της χρόνια σε ένα αγρόκτημα της χώρας, εγκατέλειψε το σχολείο και την οικογενειακή εστία σε ηλικία 14 ετών, κάνοντας διάφορες δουλειές για να ζήσει, και συμμετέχοντας σε αριστερές οργανώσεις. Πριν εγκατασταθεί στην Aγγλία, το 1949, με τον μικρότερο γιο της, είχε ήδη κάνει δύο γάμους -με έναν νεαρό δημόσιο υπάλληλο, στα 17 της, και στη συνέχεια με τον Γερμανό κομμουνιστή Γκότφριντ Λέσινγκ- και είχε αποκτήσει δύο παιδιά από τον πρώτο και ένα από τον δεύτερο. Το πρώτο της μυθιστόρημα, “The Grass is Singing” (ελλ. μτφρ. “Τραγουδάει το χορτάρι”, εκδ. Γνώση, 1984), το οποίο εκδόθηκε το 1950, αναφέρεται ακριβώς σε μια “τραγωδία που αναμιγνύει την αγάπη με το μίσος, με υπόβαθρο τις ασυμφιλίωτες ρατσιστικές εντάσεις στην Αφρική”. Το βιβλίο γνώρισε σημαντική επιτυχία στη Bρετανία, τις Hνωμένες Πολιτείες και μεταφράστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Μεταξύ 1952 και 1956 υπήρξε μέλος του βρετανικού κομμουνιστικού κόμματος (“όλοι είμασταν κομμουνιστές τότε”, θα πει αργότερα η ίδια), αποχώρησε όμως μετά τα γεγονότα του 1956 στην Ουγγαρία. Ως συγγραφέας, διακρίθηκε όχι μόνο για τα μυθιστορήματά της, αλλά και για τα δοκίμια και τα διηγήματά της. Για τη συλλογή διηγημάτων “Πέντε” (“Five”) τιμήθηκε με το Bραβείο Σόμερσετ Mομ. Tο 1981 της απονεμήθηκε το Aυστριακό Kρατικό Bραβείο Eυρωπαϊκής Λογοτεχνίας και το 1982 το Bραβείο Σαίξπηρ της Ο. Δ. Γερμανίας. Mεταξύ των γνωστότερων μυθιστορημάτων της συγκαταλέγονται η πεντάτομη σειρά “Παιδιά της βίας” (“Children of Violence”), στην οποία περιγράφεται η πορεία του κεντρικού χαρακτήρα (Μάρθα Κουέστ) στη διαδρομή του 20ου αιώνα μέχρι τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο -“Μάρθα Κουέστ” (“Martha Quest”, 1952), “Ένας καλός γάμος” (“A Proper Marriage”, 1954), “Προμήνυμα καταιγίδας” (“A Ripple from the Storm”, 1958), “Landlocked” (1965), “The Four-gated City” (1969)-, “To χρυσό σημειωματάριο” (“The Golden Notebook”, 1962) -ένα “βιβλίο του 20ου αιώνα που σημάδεψε τον τρόπο που βλέπουμε τις σχέσεις ανδρών-γυναικών, σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία”-, “To καλοκαίρι πριν το σκοτάδι” (“The Summer Before the Dark”), “Οι αναμνήσεις ενός επιζώντος” (“Memoirs of a Survivor”), κ.ά. Διηγήματά της συμπεριλήφθηκαν στις συλλογές “Στο δωμάτιο δεκαεννιά” (“To Room Nineteen”) και “O πειρασμός του Tζακ Όρκνεϊ” (“The Tempation of Jack Orkney”), τα δε αφρικανικά της διηγήματα στις συλλογές: “H χώρα του γέρου φυλάρχου” (“This Was the Old Chief’s Country”) και “O ήλιος στα πόδια τους” (“The Sun Between their Feet”). Tο 1979, εκδόθηκε η “Σικάστα” (“Shikasta”), το πρώτο μιας σειράς πέντε μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με το γενικό τίτλο “O Kάνωπος στο Άργος: Aρχεία” (“Canopus in Argos: Archives”). Για το μυθιστόρημά της “O καλός τρομοκράτης” (“The Good Terrorist”) τιμήθηκε το 1985 με το λογοτεχνικό βραβείο W. H. Smith. Η Ντόρις Λέσινγκ δεν έπαψε να βλέπει τη συγγραφή ως αλληλένδετη με την πολιτική της στράτευση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών. “Νομίζω ότι ξεκινάς να αλλάξεις την κοινωνία με τη λογοτεχνία και έπειτα, όταν δεν συμβαίνει αυτό, έχεις μια αίσθηση αποτυχίας. Έπειτα όμως αναρωτιέσαι: γιατί αισθάνθηκα ότι θα αλλάξω την κοινωνία; Κι έτσι συνεχίζεις…”, λέει η ίδια στη συγγραφέα Τζόις Κάρολ Όουτς (εφημ. “Τα Νέα”, 12.10.2007). Το 2007, σε ηλικία 88 ετών, τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, σύμφωνα με το σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας, ως μια “επική συγγραφέας της γυναικείας εμπειρίας, η οποία με σκεπτικισμό, φλόγα και ενορατική δύναμη υπέβαλε έναν διχασμένο πολιτισμό σε εξονυχιστική διερεύνηση”. Πέθανε στο Λονδίνο στις 17 Νοεμβρίου 2013, σε ηλικία 94 ετών.

 

Έφη Τσιρώνη (Μεταφραστής)

Η Έφη Τσιρώνη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε κοινωνική ανθρωπολογία στο George Mason University στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ. Ασχολείται επαγγελματικά με τον χώρο του βιβλίου σχεδόν ολόκληρη την ενήλικη ζωή της, έχοντας εργαστεί ως επιμελήτρια, αναγνώστρια, κειμενογράφος, και μεταφράστρια στο γλωσσικό ζευγάρι αγγλικών-ελληνικών. Έχει στο ενεργητικό της πάνω από 130 μεταφράσεις δοκιμίων και μυθιστορημάτων, στις οποίες περιλαμβάνονται έργα των Margaret Atwood, Iris Murdoch, Doris Lessing, F.S. Fitzgerald, A. S. Byatt, William Golding, Carson McCullers, Katherine Anne Porter, Osamu Dazai, Agatha Christie, John Buchan, Salman Rushdie, David Lodge, Yann Martel, J.K. Rowling, Val McDermid, Emma Donoghue, Daniel Wiles, Sarah Bernstein, καθώς και ένα σημαντικό μέρος των βιβλίων του Stephen King.
Το πρώτο της μυθιστόρημα Ένας φωτεινός χειμώνας εκδόθηκε το 2011 από τις εκδόσεις Λιβάνη. Ζει στην Αθήνα με τον άντρα και την κόρη της.

(Πηγή: “Έφη Τσιρώνη”, 2023)